روسیه چطور می‌تواند از آزمون سوریه سربلند برگردد؟
آغاز حملات روسیه به تروریست‌ها در سوریه تحولی مهم در شرایط جاری منطقه است که در صورت نادیده گرفتن برخی ابعاد، این عملیات نمی تواند به اهدافش برسد.
به گزارش مشرق، روسیه از چهارشنبه هفته گذشته حملات هوایی به مواضع گروه‌های تروریستی در سوریه را پس از درخواست دمشق و هماهنگی با ارتش سوریه آغاز کرده است.
این حملات با واکنش تند کشورهای غربی به ویژه آمریکا مواجه شده است به طوری که روز گذشته دبیرکل ناتو خواستار پایان حملات روسیه به داعش در سوریه شده اما براساس گزارش رسانه‌ها و اظهارات مقامات روس این حملات تاثیر گذار و جدی بوده و منابع حیاتی داعش در سوریه را هدف قرار داده است.
هرچند رسانه‌های غربی از ابتدا بدبینانه این حملات را مورد انتقاد شدید قرار داده‌اند ولی به نظر می‌رسد حملات سنگین هواپیماهای روس که طی روزهای آینده با ورود بالگردهای MI-24 سنگین‌تر و دقیق‌تر خواهد شد، داعش را در شرایط دشواری قرار خواهد داد.
هدف قرار دادن انبارهای سلاح داعش در حمص، مرکز فرماندهی در الرقه، مواضع نیروهایشان در اطراف ادلب و ... می‌تواند شرایط میدانی در سوریه را در صورت هماهنگی با نیروهای ارتش و نیروهای مردمی تغییر دهد.
حملات روسیه از آنجایی که برخلاف حملات آمریکا دارای بازوی زمینی یعنی ارتش سوریه است شانس بیشتری برای موفقیت دارد اما این حملات دارای یک نقطه ضعف مستتر است که می‌تواند باعث تشدید بحران در منطقه شود.
در صورتی که روسیه داعش را تنها یک تهدید تروریستی محدود در سوریه بداند و عراق را در محاسبات خود در قبال داعش نادیده بگیرد آنگاه با تشدید حملات هوایی تروریست‌ها با فرار به عراق باعث بحرانی شدن اوضاع در این کشور می‌شوند و به قول معروف چاله به چاه بدل می شود.
داعش به طور خاص و گروه‌های تکفیری به طور عام نشان داده‌اند نابود نمی‌شوند و در گذر زمان از یک کانون بحران به کانون دیگری نقل مکان می‌کنند.
تروریست‌ها زمانی که در افغانستان شرایط را دشوار دیدند به شمال پاکستان و از آنجا به یمن و پس از آن عراق و سپس به سوریه نقل مکان کردند و انتظار می‌رود با تشدید حملات روسیه در سوریه باردیگر تروریست‌ها به عراق نقل مکان کنند و در آنجا از طریق موصل و الانبار دوباره در سایه تجدید حیات کنند و با بدست آمدن فرصتی دوباره، قدرتمند وارد عمل شوند و دامنه حضور خود را حتی از عراق به اردن یا دیگر کشورهای منطقه همچون عربستان ادامه داده و خود را به منابع بزرگ نفتی منطقه برسانند.از این رو باید داعش و تروریست‌ها را به طور راهبردی در محاصره قرار داد و امتداد عملیات در سوریه را به عراق هم کشاند. می‌توان در این زمینه سه سناریو مد نظر قرار داد؛
اولین سناریو آن است که جنگنده‌ها و بالگردهای روس با تعقیب تروریست‌ها وارد آسمان عراق شوند و مواضع داعش را در موصل و الرمادی هدف قرار دهند و شرایط را برایشان همچون سوریه دشوار کنند اما این راه حل با توجه به متفاوت بودن اوضاع عراق با سوریه دشوار است؛ چراکه در عراق آمریکا نقش فعال‌تری دارد و اجازه نخواهد داد اوضاع تحت کنترل روسیه قرار گیرد و از این رو انتظار می‌رود که کاخ سفید چنین امری را قبول نکند و به هیچ وجه برایش قابل قبول نباشد که کرملین به بازیگر راهبردی در عراق تبدیل شود، همچنین دولت بغداد هم علاقه ندارد که این کشور به عرصه تقابل قدرت‌های بین المللی تبدیل شود و بحران داخلی وارد فاز جدید شود.
دومین سناریو که می‌توان در نظر گرفت، این است که مسکو از واشنگتن درخواست کند تا در عراق تروریست‌ها را تحت فشار بیشتر قرار دهد و همانطور که روسیه در سوریه عرصه را بر تروریسم تنگ می‌کند، در عراق هم آمریکا وارد عمل شود و مکان‌های حیاتی برای داعش را هدف قرار دهد. این سناریو هم با توجه به شناختی که از راهبرد آمریکا در قبال داعش داریم بعید است چراکه آمریکا به طور تاکتیکی با تروریسم وارد مقابله شده و در مواقعی که داعش یا دیگر گروه‌های تروریستی در راستای منافع واشنگتن و تل‌آویو علیه جریان مقاومت گام بردارند از آنها برای بی‌ثبات سازی منطقه بهره می‌گیرد.
از سوی دیگر با توجه به شرایط موجود در عراق آمریکا برای حفظ موازنه میان جریان‌های سیاسی این کشور علاقه ندارد تا مشکل داعش رفع شود و این در شرایطی است که روسیه به مراتب از خطر تکفیری‌ها نگران‌تر است و آنرا به مثابه تهدیدی برای امنیت ملی خود قلمداد می‌کند.
سومین سناریو هم این است که روسیه با تقویت حمایت تسلیحاتی از ارتش و نیروهای حشد شعبی و هماهنگی اطلاعاتی با آنها، مرزهای غربی عراق را مستحکم‌تر کند تا مسیر انتقالی تروریست‌های داعشی به عراق با دشواری جدی مواجه شود. این سناریو تا حد زیادی قابلیت اجرایی شدن دارد و در همین چارچوب می‌توان اخبار منتشر شده در دو هفته گذشته درباره تشکیل اتاق عملیات مبارزه با داعش میان روسیه، ایران، عراق، سوریه و حزب الله را تحلیل کرد.
اگر چنین سناریویی عملی شود به واقع داعش با مهلکه‌ای جدی مواجه خواهد شد و از سوی دیگر آمریکا و دیگر کشورهای غربی هم نمی توانند فشار بر مسکو را تشدید کنند و در صورتی که چین هم برای کمک جدی به عراقی‌ها در نبرد با تروریسم وارد شوند آنگاه جبهه‌ای قدرتمند علیه تروریسم بین المللی و حامیان آنها تشکیل می‌شود که دارای مشروعیت در جامعه جهانی است.
به هرحال حملات روسیه به داعش اقدامی متهورانه از سوی مسکو برای بازگشت به عرصه خاورمیانه پس از چندین دهه یکه تازی آمریکایی ها بود که نتیجه آن تاثیر شگرفی در ژئوپلتیک منطقه خواهد داشت. اگر مسکو در این ماجرا به سرنوشتی همانند جنگ افغانستان در دهه 70 و 80 میلادی دچار شود قطعا چشم انداز خاورمیانه جدید با دست بالای آمریکا و متحدانش تشکیل خواهد شد ولی در صورتی که روسیه بتواند در کنار دوستانش در سوریه و عراق تا حد زیادی مهار کند و از سوی دیگر بتواند روابط خود را قدرت‌های منطقه در تهران، قاهره و آنکارا را تقویت و هماهنگ کند، می‌توان آینده‌ای متفاوت از آنچه که کاخ سفید برپایه منافع اسرائیل در خاورمیانه از صحرای سینا مصر تا حضرموت یمن طراحی کرده، مد نظر قرار داد.
گزارش تحلیلی از حمید رضا کاظمی
