انیمیشن شیعی که مسیحیان هم آن را پسندیدند
تهیه کننده این انیمیشن می‌گوید: کار «شاهزاده روم» کاری است که مقام معظم رهبری آن را دیده‌اند؛ مهمترین افتخار ما این است که مقام معظم رهبری «شاهزاده روم» را به طور کامل دیده‌اند.
بعد از انقلاب اسلامی هیچ انیمیشن سینمایی ای با موضوع اسلام و بالاخص تاریخ اسلام ساخته نشده بود تا اینکه گروه جوان «هنر پویا» انیمیشن «شاهزاده روم» را تولید کردند.
انیمینیشی که برای اولین بار در سی و سومین جشنواره فیلم فجر به اکران در آمد و توانست لوح تقدیر ویژه را از سوی داوران این جشنواره برای تهیه کننده و کارگردان آن به ارمغان بیاورد. "شاهزاده روم" امروز به اکران عمومی می رسد؛ از این رو با تهیه کننده و کارگردان این انیمیشن گفتگویی کردیم متن کامل آن در ذیل می‌آید.
«نسیم»، چرا به فکر ساخت انیمیشینی با موضوع مادر امام زمان (عج) افتادید؟
حامد جعفری (تهیه کننده شاهزاده روم): در وهله اول باید مقدمه ای را در این زمینه بگویم. ما دو مجموعه فرهنگی و هنری مجزا بودیم که کار تولید انیمیشن را انجام می دادیم که در برخی کارها به یکدیگر تولید کردیم. بعد از مدتی تصمیم گرفته بودیم که با همدیگر کنسرسیوم مشترکی را با عنوان «گروه هنر پویا» تشکیل دهیم و در این زمینه برای تولید آثار موضوعات مختلفی را مورد بررسی قرار دادیم که در نهایت به موضوعی رسیدیم که پیش از آن نیز انیمیشن کوتاه با عنوان «زندگی مادر امام عصر» درباره آن موضوع تولید کرده بودیم و این موضوع به عنوان ایده اصلی انیمیشن «شاهزاده روم» در نظر گرفته شد.
هادی محمدیان (کارگردان شاهزاده روم): قصه شخصیت اصلی این انیمیشن، یک قصه تاریخی است که پتانسیل بسیار بالایی برای تبدیل شدن به یک فیلم سینمایی دارد. ما از دوران کودکی با این قصه آشنا شده بودیم، البته منبع معتبری مانند کتاب و یا فیلم در آن زمان وجود نداشت و تنها در سخنرانی های شفاهی بزرگان به این قصه پرداخته می شد. همان زمان نیز قصه زندگی مادر امام زمان بسیار جذاب بود و شخصا علاقه زیادی به این قصه داشتم و دوستان دیگر نیز همین گونه بودند و در نهایت خداوند توفیق داد تا این پروژه را آغاز کنیم.
«شاهزاده روم» داستان عاشقانه است، قصه ای که می توان آن را عاشقانه ترین داستان شیعه نیز دانست و می تواند الگوی مناسبی برای دختران ما که در دوران نوجوانی به دنبال احساسات مانند عشق می گردند، باشد. «شاهزاده روم» عشق بسیار پاکی است که در نهایت منجر به پیوند با اسلام می شود. به عبارت دیگر این انیمیشن به نوعی دنیای مسیحیت با اسلام را به هم پیوند زده است.
«نسیم»: درباره نگارش فیلمنامه انیمیشن «شاهزاده روم» و منابع تاریخی و پژوهشی این اثر توضیح دهید؟
محمدیان: مشاور تاریخی این پروژه دکتر محمود مطهری نیا و محمدحسین رجبی دوانی بودند و این دوستان پیشتر تحقیقات زیادی را در این زمینه انجام داده اند و قبل از اینکه نگارش فیلمنامه به طور رسمی شروع شود، آقایان مطهری نیا و رجبی دوانی منابعی را تهیه کردند که به آنها دسترسی داشتیم؛ البته نحوه همکاری مان با آنها به گونه ای بود که ما بیش از شروع کار مطالعه اجمالی درباره داستان داشتیم و در حین نگارش فیلمنامه نیز با آقایان مطهری نیا و رجبی دوانی مکاتبه داشتیم و ایرادات تاریخی فیلمنامه را برطرف می کردیم.
همچنین تلاش کردیم نکاتی را که در قصه وجود داشت ولی در تاریخ واقعیت نداشت را به گونه ای در قصه بگنجانیم که به اصل قصه خللی وارد نشود؛ چرا که کار برای مخاطب کودک و نوجوان بود و قطعا باید جذابیت هایی را داشت. سعی مان این بود که اگر می خواهیم کاراکتری به انیمیشن اضافه کنیم به گونه ای باشد که به اصل قصه و شخصیت های تاریخی آسیبی وارد نشود. به عبارت دیگر برای سرگرم کردن مخاطب کودک، شوخی ها و سرگرمی های کودکانه را در میان قصه اصلی جا دادیم.
«نسیم»: از همان ابتدا قرار بر این بود که «شاهزاده روم» برای مخاطب کودک و نوجوان ساخته شود؟
محمدیان: از همان ابتدای پروژه و در کل از ابتدای شروع فعالیت «گروه هنر پویا» هدف گذاری مان مخاطب کودک و نوجوان بوده و هست؛ چرا که حوزه تخصصی تیم مان همین گروه سنی هستند؛ البته کارمان را نیز با انیمیشن شروع کرده ایم. یعنی حوزه تحصیلاتم و بقیه دوستان در رشته انیمیشن بوده و اینگونه نیست که قبلا فیلمسازی کرده و فیلم رئال می ساختیم و الان تصمیم گرفتیم که در حوزه انیمیشن کار کنیم. به عبارت دیگر در گروه «هنر پویا» به صورت تخصصی در حوزه انیمیشن کار می کنیم.
«نسیم»: تحقیق و نگارش فیلمنامه و بعد از آن ساخت انیمیشن چقدر زمان برده است؟
محمدیان: در پروژه قبلی با عنوان ««زندگی مادر امام عصر» تا حدودی بحث تحقیقاتی کار انجام شده بود و برای نگارش فیلمنامه «شاهزاده روم» یک اندازه ای متن از پیش آماده شده داشتیم؛ با این حال پروسه نگارش فیلمنامه این انیمیشن حدود دو ماه و نیم به طول انجامید که به خاطر فشردگی کار در بخش خصوصی و محدودیت هایی که در اینگونه پروژه ها وجود دارد، مجبور شدیم تا یک کارگاه کوچکی را ایجاد کنیم تا به صورت گروهی کار نگارش فیلمنامه را به اتمام برسانیم. دکوپاژ کار نیز در همین زمان تنظیم شد.
«نسیم»: درباره بحث های مالی این انیمیشن نیز توضیح دهید.
جعفری: «شاهزاده روم» کاملا توسط بخش خصوصی تولید شده است و یکی از سختی هایی که با آن روبه رو بودیم، همین خصوصی بودن کار بود. این اثر را از زمان شروع فیلمنامه تا پایان مراحل نهایی کار 15 ماه زمان برد و در این مدت قریب به 2 میلیارد تومان برای ساخت «شاهزاده روم» هزینه شده است.
البته کارهای سینمایی انیمیشنی که ساخته می شود معمولا بین 3 تا 4 سال چه در داخل و چه در خارج از کشور زمان می برد که جمع شدن دو گروه در قالب گروه «هنر پویا» باعث شد که ما بتوانیم زمان را به 15 ماه کاهش دهیم. نکته دیگر بحث هزینه های ساخت انیمیشن است؛ به گونه ای که در خارج از کشور کف هزینه ها برای ساخت یک اثر انیمیشن 10 میلیون دلار است که این مقدار نیز پایین ترین هزینه در این حوزه و برای کشور هند است. در داخل کشور نیز بین 3 تا 4 میلیارد تومان برای ساخت آثاری که تا الان تولید شده، هزینه شده است؛ از این رو «شاهزاده روم» هم در بحث زمان تولید و هم در بحث هزینه ها توانسته رکورد تازه ای را در حوزه انیمیشن ایجاد کند.
آن چیزی که ما در ساخت اثر سعی کردیم در بحث هزینه ها به آن نگاه کنیم، این است که با کاهش زمان توانستیم جلوی بسیاری از هزینه ها را بگیریم و ساخت «شاهزاده روم» در زمان 15 ماه شاید یکی از بهترین آثاری است که می توانستیم آن را تولید کنیم؛ چرا که این اثر حداقل شاخصه های استاندارد انیمیشن را دارد. با افتخار می‌گوییم "شاهزاده روم" با هزینه بخش خصوصی تولید شد.
«نسیم»: شاید بتوان گفت در بیشتر مواقع در تولید انیمیشن در داخل کشور با محدودیت هایی روبه رو بوده ایم، این محدودیت ها تا چه اندازه در ساخت «شاهزاده روم» تاثیرگذار بود؟
جعفری: قطعا این مسئله همیشه وجود داشته است و هم خود ما و هم شرکت های دیگر با محدودیت هایی در این زمینه روبه رو بوده ایم. ولی یکی از نکاتی که در موسسه «هفت سنگ» و «سلوک افلاکیان» که در نهایت گروه «هنر پویا» را تشکیل دادند، وجود داشت این بود که نقاط ضعف ما نقاط قوت مجموعه دیگر و نقاط ضعف آنها نیز نقاط قوت ما بود و این مهم باعث شد که ما الان در کمتر حوزه ای از لحاظ فنی ضعف داریم. مهمترین گلوگاهی که از لحاظ تولید «شاهزاده روم» داشتیم بحث rendering کار بود که ما در 4 مرکز دانشگاهی شریف، رندرفارم مرکز صبا، سازمان هنری و رسانه ای اوج و مرکز رقومی سازمان بسیج بود؛ البته بیشترین حجم کار را در سوپرکامیپوتر دانشگاه شریف انجام دادیم که این حجم پردازش کاری است که به راحتی قادر انجام نبود. البته سیستم دانشگاه شریف چون یک سیستم دانشگاهی به شما می رود به سامان تر از سایر سیستم ها بوده ولی تقریبا در هر سیستمی مشکلات فنی وجود داشت.
ما در آغاز کار که می خواستیم render را انجام دهیم سیستم هایمان این قدرت را نداشتند و توان پردازش این کار را نداشتند؛ البته سیستم هایی که این قابلیت را داشته باشند در کشور وجود دارد؛ ولی متاسفانه مشکل این است که فراهم کردن و استفاده کردن از این سیستم ها برای تولید یک اثر انیمیشنی کار سختی است.
«نسیم»: منظورتان از سخت بودن فراهم کردن سیستم هایی با چنین قابلیت از نظر مالی است؟
جعفری: نه منظور بحث های مالی نبود؛ چرا که ما برای استفاده از رندرفارم هایی که در انیمیشن «شاهزاده روم» به کار بردیم نیز هزینه پرداخت کردیم و حتی برای استفاده از یکی رندرفارم هایی که در این پروژه استفاده کردیم مبلغ خیلی عجیبی درخواست کردند و عموما توقعات عجیبی در این زمینه وجود دارند؛ چرا که تصور می شود رندرفارم تنها تعداد محدودی در کشور وجود دارد. ما سعی کردیم وارد این حواشی نشویم و کاملا فنی به کار نگاه کنیم و هر چند که حواشی ای ایجاد شد ولی تلاش کردیم به آرامی از کنار آنها بگذریم.
با افتخار می گوییم که «شاهزاده روم» با هزینه بخش خصوصی تولید شد و با پیش فروش نسخه عربی کار به سرانجام رساندیم.
اکران انیمیشن در 4 کشور خارجی
«نسیم»: «شاهزاده روم» در عراق و لبنان اکران شده است، استقبال مردم این دو کشور از کار چگونه بود؟
جعفری: فیلم در عراق، لبنان، کویت و ساحل عاج اکران شده است. در عراق سینمای زیادی نداریم و در کویت نیز اکران «شاهزاده روم» توسط یک هیئتی به نام «جمعیت فرهنگی کویت» صورت گرفت و بنا بود اکران به صورت محدود و تنها در یک هفته انجام شود، ولی فکر می کنم تا 4 هفته اکران «شاهزاده روم» تمدید شد. البته عراق قبل از کویت فیلم را اکران کرد؛ ولی چون تعداد سینماهای این کشور زیاد نیست و «شاهزاده روم» تنها در نجف و کربلا طی 10 روز و در تالار وحدت بغداد نیز فیلم 2 هفته روی پرده بود.
البته اکران «شاهزاده روم» در لبنان کاملا متفاوت بود؛ چرا که پخش کنندگان بزرگ فیلم خاورمیانه در لبنان هستند و در این کشور فیلم های روز دنیا به نمایش می آید و صنعت سینما وجود دارد؛ «شاهزاده روم» در لبنان توانست با وجود تعداد سینماهای محدود در پایان هفته پنجم نمایش خود به رتبه ششمین فیلم پرفروش لبنان دست یابد؛ با این حال چون نسخه عربی کار را به مجموعه «اشرف المهدی لبنان» پیش فروش کرده بودیم آمار دقیقی از فروش فیلم در این کشور نداریم.
«نسیم»: پیش بینی تان از فروش فیلم بعد از اکران در سینماهای کشور چیست؟
جعفری: فروش فیلم‌ها در سینما ایران غالبا غیرقابل پیش بینی است؛ چرا که بسیاری از افراد توقع ندارند برخی از فیلم ها پرفروش شوند که این اتفاق می افتد و یا برعکس بسیاری توقع دارند برخی فیلم ها جزو پرفروش ها شوند که فروش چندانی را به دست نمی آورد؛ به همین دلیل و با توجه به اینکه اولین بار است که تجربه اکران را داریم واقعا نمی دانیم برای «شاهزاده روم» در فضای اکران چه اتفاقی رخ می دهد. البته «شاهزاده روم» دومین محصول سینمایی گروه «هنر پویا» به شمار می رود، اولین اثر سینمایی ما با عنوان « ۹:۲۰ دقیقه در بوشهر» در جشنواره سال 1391 فیلم فجر حضور داشت ولی هیچگاه تصمیم نگرفتیم آن را اکران عمومی کنیم.
امیدواریم وزارت آموزش و پرورش از "شاهزاده روم" حمایت‌های لازم را انجام دهد
اولین بار است که می خواهیم کار سینمایی گروه «هنر پویا» که همان «شاهزاده روم» است را اکران عمومی کنیم که در میان چرخ دنده های شورای صنفی، سینماداران، پخش کنندگان و ... در حال دست و پنجه نرم کردن هستیم؛ ولی به نظرم مهمترین قشری که مخاطب این اثر سینمایی هستند، مخاطب کودک و نوجوان اند. البته پیشتر ارزیابی ای را انجام دادیم؛ از این رو تصور می کنیم مخاطب اصلی ما مخاطبان گروه سنی 8 و 9 سال تا 15 و 16 سال است و این گروه سنی با کار به نوعی ارتباط برقرار می کنند.
ما تلاش زیادی را نیز برای اکران دانش آموزی انجام می دهیم و امیدواریم وزارت آموزش و پرورش نیز از این حیث که به مدارس این فضا را برای حضور دانش آموزان در سینما بدهد و به نوعی از «شاهزاده روم» حمایت کند. مهمترین اتفاق این است که دانش آموزان این اثر را ببینند؛ چرا که اگر این قشر «شاهزاده روم» را ببیند ما به هدف مان رسیده ایم.
«نسیم»: البته قصه «شاهزاده روم» به گونه ای است که مخاطب بزرگسال را نیز با خود همراه می کند.
جعفری: درست است مخاطب بزرگسال با این اثر همراه می شود. البته ما «شاهزاده روم» را در دو مدرسه پخش کردیم و چون شخصیت اصلی این اثر زن است، دانش آموزان دختر که سن 8 و 9 ساله دارند، بیشتر جذب این کار شدند ؛ چرا که این رده سنی می توانند درکی از کار داشته باشند.
برخی از آثار تولید شده برای رده سنی خردسال است، ولی «شاهزاده روم» اینگونه نیست و در حقیقت مخاطب اصلی آن کودکان و نوجوانان هستند و مفاهیمی که در این اثر به مخاطب می گوییم، مفاهیم رده سنی خردسال نیست؛ البته این بدان معنی نیست که خردسال با «شاهزاده روم» ارتباط برقرار نمی کند، ولی مخاطبان اصلی آن خردسال نیستند.
نباید از ابزار انیمیشن برای آموزش مفاهیم به کودکان غافل شویم
«نسیم»: «شاهزاده روم» درباره زندگی مادر امام زمان (عج) است، به نظر شما حوزه انیمیشن در کشور ما تا چه اندازه ظرفیت پرداختن به چنین موضوعاتی را دارد؟
محمدیان: انیمیشن بستر مناسبی برای کودک و نوجوان به شمار می رود که هنوز درک و شناخت کاملی از دنیای پیرامون خودشان ندارند و در واقع یک لوح بکری به شمار می رود که می تواند بستر مناسبی برای آموزش به معنی درست کلمه به حساب می آید.
در کنار سرگرم کردن کودک و نوجوان و رقم زدن اوقات خوبی برای آنها می توان در قالب انیمیشن آموزش های درستی را ارائه کرد. از طرفی مبانی اعتقادی ما، قصه های دینی، ملی و ادبی ما سرشار از مضامینی است که امکان تبدیل شدن به قصه، درام و انیمیشن را دارد که زندگی قصه نرجس یک نمونه بسیار کوچک از آنها به شمار می رود. تا آنجایی که توانستیم سعی کردیم در «شاهزاده روم» در کنار خنداندن کودکان و نوجوانان و رقم زدن اوقات بسیار خوب، قصه تاریخی را که به اعتقادات و شخصیت های ما مربوط می شود را روایت کنیم.
ما می خواستیم این تجربه را داشته باشیم که در کنار ایجاد فضای شاد و مفرح یک قصه دینی و تاریخی را برای کودکان و نوجوانان روایت کنیم؛ در کارهای بعدی مان نیز در حال گسترش دادن تجربیات خود هستیم و می خواهیم به یک متودی برسیم که شاید در کشور خودمان چندان شناخته شده نیست؛ هر چند که در سایر کشورها این اصول رعایت می شود. در حقیقت سعی مان این است که به سمتی برویم که در کنار سرگرم کردن کودکان با فضاسازی هایی که می شود یک قصه تاریخی، دینی و حتی قصه ادبی و ملی را نیز روایت کنیم.
البته هم بنده، هم آقای جعفری و سایر اعضای تیم تولید؛ قصه انیمیشن «شاهزاده روم» را دوست داشتیم و از سوی دیگر شخصیتی که درباره آن در این اثر صحبت می کردیم بخشی از اعتقاد ما به شمار می رود و اعضای تیم تولید از جان و دل برای تولید آن مایه گذاشتند و این نکته بسیار مهمی است که در تولید فیلم چه فیلم انیمیشن و چه فیلم رئال باید انرژی مثبت باشد و همه اعضای گروه چه تدوینگر و صداگذار و .... به این مهم اذعان کردند که «شاهزاده روم» انرژی مثبتی دارد.
مشخص است که اعضای تولیدکننده آن با جان و دل مایه گذاشته اند و مانند سایر آثار نبوده که تنها یک بودجه مشخصی به آن تعلق بگیرد و اعضا بخواهند برای رفع تکلیف آن را انجام دهند. در حقیقت ما همه تلاش مان را کرده ایم تا این کار به بهترین نحوه ساخته شود، البته این را نیز می گویم که گروه جوانی این کار را تولید کردند و میانگین سن اعضای گروه از 29 سال بیشتر نمی شود؛ با این حال سعی کردیم با تجربه اندک مان، کار خوبی را تولید کنیم. منظور از تجربه اندک این نیست که اصلا تجربه ای نداشتیم چرا که در مدت 10 سال در این حوزه سریال، کار کوتاه و ... تولید کردیم و بعد از آن تجربه ها سعی کردیم برای «شاهزاده روم» تمام توان مان را بگذاریم و تا آنجایی که می توانیم یک گام هر چند کوچک انیمیشن ایران را به جلو ببریم.
«نسیم»: در حوزه ساخت انیمیشن های مذهبی در چه جایگاهی قرار داریم؟
محمدیان: در جشنواره فیلم «رویش» شبیه به چنین سوالی را پرسیدند، راستش من چندان با اسم انیمیشن مذهبی ارتباط برقرار نمی کنم؛ چرا که یک اثر می تواند در عین حالی که سرتاسر نماز و سایر احکام دینی را نشان دهد، اصلا در مخاطب تاثیرگذار نباشد و برعکس یک اثر می تواند یک رکعت نماز را نیز نشان ندهند، ولی سرشار از فضای معنوی باشد. در حقیقت لفظ مذهبی بودن باعث می شود برخی افراد از این واژه سوءاستفاده کنند؛ به نظرم تیمی که در حال ساخت اثری است اگر به مسیری که در آن قدم گذاشته، باور داشته باشد و اعضای تیم افراد دینداری باشند، البته دین به معنوی اسلوب زندگی، قطعا کاری که تولید می کنند، جزو آثار دینی خواهد شد. ولی این مهم مسئله فلسفی است که قطعا درباره هر فیلمی باید تحقیق کرد که آیا این اثر جزو کارهای دینی به شمار می رود یا خیر.
با این حال در دنیا فیلم غیردینی نداریم، البته دین به معنی روش زندگی؛ چرا که هر فیلمی یک روش زندگی ای را به مخاطب خود ارائه می دهد. به عقیده من برای مخاطب گروه کودک و نوجوان در وهله اول سرگرم کردن مخاطب مهم است تا اینکه بخواهیم تنها یک شعاری را به مخاطب اثر اعلام کنیم.
در «شاهزاده روم» که قصه اش مستقیم درباره مهدویت است، سعی کردیم اصلا شعارگونه برخورد نکنیم و در کنار سرگرمی ای که در این اثر برای کودکان ایجاد کردیم، تلاش مان این بود تا به صورت کم کم و خرده خرده قصه اصلی را نشان دهیم و به همین دلیل تصور می کنم اگر روزی «هنر پویا» تصمیم بگیرد درباره قصه غیر دینی مثلا کاوه آهنگر اثری بسازد، باز همان قصه دینی و مذهبی خواهد شد؛ از این رو تفاوت آثار دینی را خیلی نمی دانم.
«نسیم»: درباره آثار مذهبی به طور خاص درباره زندگی ائمه و تاریخ اسلام مرکز صبا آثار کوتاهی را ساخت و از رسانه ملی نیز پخش کرد، ولی «شاهزاده روم» اولین ورود جدی انیمیشن به این حوزه به شمار می رود؛ در کل با توجه به فضای انیمیشنی که در کشور هست و توانمندی هایی که در این زمینه وجود دارد، در خصوص ساخت آثاری درباره تاریخ اسلام در چه جایگاهی قرار داریم؟
محمدیان: البته آثاری که مرکز صبا تولید می کند با آثار سینمایی کاملا متفاوت است؛ چرا که این مرکز بودجه محدودی دارد و می خواهد قسمت های مشخص شده ای را بسازد. به طور کلی باید عنوان کرد که رسالت این مرکز با مجموعه های دگیر متفاوت است و به همین دلیل نمی توان انتظار کیفی زیادی از تولیدات مرکز صبا داشت.
«نسیم»: نظرتان را درباره کیفیت آثاری که تا به امروز در مرکز صبا ساخته شده، بگویید؟
محمدیان: از آنجایی که زمان و دقیقه برای رسانه ملی مهم است و باید کنداکتور صدا و سیما پر شود، قاعدتا در چنین وضعیتی در ساخت انیمیشن کیفیت و سرعت آثار کاهش می یابد و این مهم مختص ایران نیست؛ چرا که در تمام دنیا سریال های انیمیشن از کیفیت کمتری نسبت به یک اثر سینمایی برخوردار هستند و شاید مقایسه یک کار سینمایی با یک سریال مقایسه درستی نباشد.
اگر زمان به عقب برگردد با زمان و بودجه قبلی دوباره همین "شاهزاده روم" را می‌سازیم
به طور کلی هر اثری که تولید می شود با توجه به ذائقه ای که برای مخاطبان ما ایجاد شود، باید درست ساخته شود؛ چرا که با انیمیشن هایی که در کشورهای دیگر ساخته می شود، باعث شده که سطح ذائقه مخاطب بالا برود. البته ما چندین سال در گروه «هنر پویا» فعالیت هایی در زمینه انیمیشن انجام دادیم و همیشه به دنبال این بودیم که کار سینمایی تولید کنیم؛ ولی همیشه با خودمان می گفتیم که تجربه کافی را برای تولید یک اثر سینمایی نداریم. زمانی که ساخت «شاهزاده روم» را آغاز کنیم، احساس کردیم تیمی که با هم قرار است برای تولید این اثر کار کنیم در بخش های مختلف پتانسیل کافی برای این کار را دارد.
قطعا ساخت آثار مذهبی، کار مقدسی است؛ چرا که ما درباره مفاهیم و مضامین بسیار ارزشمندی صحبت می کنیم، از این رو سعی مان این است که در این حوزه بهترین کار را تولید کنیم. به عبارت دیگر ترجیح می دهیم کاری را انجام ندهیم و زمانی که می خواهیم کاری را تولید کنیم به بهترین نحوه آن را تولید کنیم و واقعا «شاهزاده روم» با توجه به زمان تولید و بودجه آن به نظرم بهترین کاری بود که می توانستیم در آن مدت زمانی انجام دهیم. به عبارت دیگر اگر از من سوال شود که اگر دوباره به عقب برگردید و بخواهید «شاهزاده روم» را دوباره تولید کنید آیا همین «شاهزاده روم» را می سازید؟ می گویم که اگر همان زمان و همین بودجه باشد دوباره همین کار را می سازیم و این اثر بهترین کاری بود که با آن زمان و بودجه می توانستیم بسازیم.
چه در حوزه انیمیشن و چه در حوزه های دیگر فیلمسازی هر کسی که می خواهد در حوزه مذهبی به معنی کار کردن برای مضامین ارزشمند در ارتباط با پیامبر و اهل بیت (ع) کار کند، باید سعی کند بهترین کار را تولید کند. اگر این اتفاق نیفتاد قطعا به محتوای کار ضربه خواهد خورد و اگر هم کار خوبی ساخته می شود، می تواند یک معرفی خوب برای موضوع در نظر گرفته شده باشد.
حجم تولیدات در حوزه مضامین مذهبی مرتبط با اهل بیت (ع) و پیامبر باید از لحاظ کمی کاهش پیدا کند؛ چرا که ما از لحاظ کمی نیاز نداریم آثار زیادی را تولید کنیم؛ بلکه اگر کیفیت کار را افزایش دهیم و به جای تولید 10 اثر بتوانیم یک کار با کیفیت تولید کنیم؛ قطعا ماندگارتر خواهد بود.
جعفری: ما در آغاز تولید «شاهزاده روم» یک متریال آماده ای داشتیم و می توانستیم کار تولید این انیمیشن را آغاز کنیم و به خاطر دارم که پیش از تولید این انیمیشن ما یک راهی را رفته بودیم و یکسری قصه کوتاه و متود در این زمینه تولید شده بود، ولی برخی از آنها برای ساخت یک اثر سینمایی مناسب نبود.
ماجرای تقدیر وزیر مسیحی لبنان از شاهزاده روم
«نسیم»: یعنی کاری که پیش از «شاهزاده روم» و با همین موضوع تولید شده بود، برای رسانه ملی بود؟
جعفری: خیر. ما یک پروژه کوتاهی به عنوان «میلاد موعود» را با مشارکت یک مجموعه ای در دست ساخت داشتیم و اصلا ایده ساخت برای آن مجموعه بود؛ البته این کار اصلا پخش نشد؛ حتی صداگذاری و دوبله هم نشده بود. بعد از آن تصمیم گرفتیم کار را در قالب یک اثر سینمایی تولید کنیم؛ البته موضوع «میلاد موعود» کمی متفاوت بود و یک متریالی هم آماده بود که اگر می خواستیم طبق آن عمل کنیم شاید چند ده ها میلیون از نظر بودجه صرفه جویی می شد. ولی به خاطر دارم یک شب با برخی از دوستان کارگردان و مدیرتولید و .... جلسه ای گذاشتیم و گفتیم اگر بخواهیم طبق آن متریال کار را کنیم، اثر نمی تواند استانداردهای لازم جهانی را داشته باشد؛ چرا که پیش از آن نیز کاری با عنوان «9:20 در بوشهر» را ساخته بودیم و تا حدودی با ابعاد یک اثر سینمایی کمی آشنایی پیدا کرده بودیم و در آن جلسه هم بحث کردیم و به این نتیجه رسیدیم که برای «شاهزاده روم» از اول همه فرایندها را طبق استانداردها انجام دهیم . به همین دلیل نگارش فیلمنامه و طراحی کاراکترها و لوکیشنها را انجام دهیم و نهایتا روی تمام جزئیات «شاهزاده روم» بحث کرده و با دقت همه جزئیات را بازطراحی کردیم.
در هر مرحله ای که احساس کردیم در گام های قبلی مان اشکالات داشتیم، برگشتیم و آنها را اصلاح کردیم به همین خاطر می توان گفت که «شاهزاده روم» بهترین کاری بود که می توانستیم با این زمان و بودجه بسازیم؛ البته این تنها نظر شخصی ام نیست؛ چرا که بازخوردهایی که از جشنواره فیلم فجر گرفتیم نیز این مهم را تایید می کند. «شاهزاده روم» توانست ما را یک قدم در حوزه انیمیشن به جلو ببرد؛ چرا که ما کاری را ساختیم که در سینماهای لبنان که به روزترین آثار سینمایی پخش می شود، اکران شده و همچنین در فضای فرهنگی لبنان که تنها یک میلیون نفر از 4 میلیون جمعیت آنها شیعه هستند، مورد استقبال نیز قرار گرفته است. البته تلاش کردیم که در زمان نگارش فیلمنامه، اثری را بسازیم که بین ادیانی باشد.
به یادم دارم که در نشست افتتاحیه اکران «شاهزاده روم» در لبنان وزیر فرهنگ این کشور که فردی مسیحی است، عنوان کرد که به نظرم «شاهزاده روم» یک اثر بین ادیانی است و از جمهوری اسلامی برای ساخت این اثر تشکر می کنم؛ چرا که از ما و دین مسیحیت حمایت می کند. در حقیقت می خواهم بگویم که ما تمام این مسائل را در اثر رعایت کردیم و آنجایی که لازم بود تا ما یک تمرکزی را انجام دهیم تا در کیفیت تاثیرگذار باشد، حتما این کار را انجام داده ایم.
کمتر کاری را در حوزه انیمیشن می بینیم که برای آن موسیقی ساخته شده و طراحی صدا و صداگذاری حرفه ای برای آن انجام شود و حتی از دوبلورهای حرفه ای نیز برای دوبله کار استفاده شود؛ حتی در بحث تدوین نیز حرفه ای عمل کردیم؛ چرا که حسن ایوبی، تدوینگر این انیمیشن سی و چهار و یا سی و پنجمین فیلم سینمایی اش بود که آن را تدوین کرد. البته اگر در برخی موارد از کیفیت گذشتیم یا محدودیت زمان داشتیم و یا محدودیت هزینه.
در بحث رندر ما می خواستیم انیمیشن 4K کار کنیم ولی توان فنی وجود نداشت و حتی 70 درصد پروژه را در سوپرکامیپوتر دانشگاه شریف انجام دادیم و توان پردازش سیستم دانشگاه شریف بیش از این نبود و سایر مجموعه هایی که توان این کار را داشتند نیز حاضر نبودند زمان بیشتری را در اختیار ما قرار دهند. به هر مجموعه ای که می رفتیم با محدودیت هایی روبه رو بودیم؛ که این محدودیت ها به دلیل نگاه نادرست مسئولین است.
مهمترین افتخار ما این است که مقام معظم رهبری "شاهزاده روم" را دیده‌اند
«نسیم»، کدام یک از مجموعه ها با شما همکاری نکردند؟
جعفری: یکی از مجموعه ها به ما 100 میلیون تومان بابت بودجه پروژه «شاهزاده روم» کمک کرده و عنوان کرد که این مبلغ را در هزینه 2 میلیاردی کار در نظر بگیرید. بعد از مدتی عنوان کردند که این مبلغ به صورت وام است و حتی مدتی بعد هم اعلام کردند که ظرف 5 روز باید پولشان را پس بدهیم؛ این نشان دهنده وضع فرهنگی ما است. البته این مسئله را در یکی از اکران های «شاهزاده روم» مطرح کردم که دعا کنید که چک 100 میلیون تومانی مان برگشت نخورد که یک خانمی را برای تماشای فیلم دعوت کرده بودیم و وی زمانی که «شاهزاده روم» را دید با من تماس گرفت و عنوان کرد که می خواهد ما را ببیند. در دیداری که با وی داشتیم، این خانم ماجرای چک برگشتی را پرسید و وقتی از ماجرا آگاه شد همان جا چک 100 میلیون تومانی را به ما داد تا به آن مجموعه بدهیم؛ قطعا این فرد خود یک نهاد فرهنگی به شمار می رود.
کار «شاهزاده روم» کاری است که مقام معظم رهبری آن را دیده اند؛ مهمترین افتخار ما این است که مقام معظم رهبری «شاهزاده روم» را به طور کامل دیده اند.
البته ما با دست های خالی این انیمیشن را ساختیم و حتی رفتیم از عده ای برای ساخت این پروژه بودجه گرفتیم؛ به گونه ای که برخی از آنها نیز گفتند که اگر کار فروش کرد پول آنها را پس بدهیم و اگر هم فروش خوبی نداشت، پول شان را قسطی به آنها بازگردانیم. در حقیقت می خواهیم بگویم ما با چنین شرایطی «شاهزاده روم» را ساختیم ولی آنگونه که باید از سوی مسئولان حمایت نشدیم.
شرایط مالی پروژه خیلی شرایط سنگینی بود؛ چرا که در ماه بیش از 50 میلیون تومان هزینه ثابت داشتیم و هزینه هایی مانند موسیقی، تدوین و ... که هزینه های کمرشکنی نیز است را به غیر از هزینه های ثابت مان بود. شاید به طور میانگین ماهی 70 میلیون تومان حقوق پرداخت می کردیم و برای پرداخت این هزینه به مشکل نیز بر خوردیم و حتی برای رفع این مشکل نمی توانستیم مسئولان فرهنگی را ببینیم و با آنها جلسه برگزار کنیم. البته از همان ابتدای تاسیس گروه «هنر پویا» سعی کردیم که در پرداخت حقوق متعهد باشیم؛ چرا که در فضای انیمیشن کشور این مسئله که پول از سوی مجموعه ها یا پرداخت نشود و یا دیر پرداخت شود، بسیار رایج است؛ از این رو همه تلاش می کردیم که حقوق افراد را در زمان مقرر پرداخت کنیم.
انتظار استقبال از فیلم در جشنواره فجر را نداشتیم
«نسیم»: خودتان به عنوان یک منتقد چه نقدهایی به «شاهزاده روم» دارید؟
جعفری: نمی توانم در این زمینه حرفی بزنم؛ چرا که با گوشت، پوست و استخوانم در جریان ساخت این انیمیشن بوده ام و به همین دلیل علاقه ای نسبت به این اثر دارم و به نظرم ما تمام تلاش مان را برای ساخت «شاهزاده روم» انجام دادیم.
توقع هم نداشتیم که کار تا این اندازه در جشنواره فیلم فجر مورد توجه قرار گیرد و لوح تقدیر ویژه به هادی محمدیان و بنده نیز اهدا شود؛ این نشان می دهد که داوران جشنواره فیلم فجر از لحاظ کیفی نتوانسته بودند از «شاهزاده روم» به راحتی عبور کنند. البته گاهی توقع داشتیم که برخی مجموعه ها از ما حمایت کرده و کارمان را ببینند که این اتفاق نیفتاد ولی در جشنواره فیلم فجر اصلا توقع نداشتیم که کار دیده شود که این مهم محقق شد؛ با این حال می گویم که ما تمام تلاش مان را کردیم که این کار به بهترین نحوه ساخته بود. حتی در برخی موارد هزینه لازم را برای انجام بعضی کارها نداشتیم و می گشتیم راهکار می دادیم که چگونه آن کار انجام شود که با بودجه ما متناسب باشد.
محمدیان: به نظرم «شاهزاده روم» فیلم خوبی است. با این حال نکته مهم این است که تیم تولیدکننده آن تمام نقاط ضعف را می دانند و نقد کردن اثر در کنار ندیدن روند تولید آن بی انصافی است.
قطعا ما می دانیم کدام بخش های «شاهزاده روم» نقد دارد و حتی برخی نقدها را نیز می پذیریم، ولی آنجایی که می بینیم افراد تنها ضعف های این اثر را می بینند و هیچ نقطه مثبتی را در کار نمی بیند، به نظرمان کمی بی انصافی است. ما محدودیت های مالی و زمانی داشتیم که باید به آنها هم توجه کرد.
در زمان اکران عمومی "شاهزاده روم" سیبل متحرک منتقدان می‌شو
