شمانیوز
شما نیوز

107 سالگی نفت ایران و کودکی که هنوز بالغ نیست

شبکه مردمی اطلاع رسانی(شمانیوز):با آنکه ویلیام ناکس دارسی سرمایه دار خوش اقبال انگلیسی در سرتاسر عمرش، هرگز پای بر خاک ایران ننهاد اما امتیازی که او برای کشف و بهره برداری از نفت در سرتاسر خاک ایران به استثنای پنج ایالت شمالی هم مرز با روسیه از مظفرالدین شاه گرفت در ادبیات تاریخ معاصر ایران به نام امتیاز دارسی معروف گشت.

رضا وثوق سرچشمه/ به گواه اسناد ، 17 سال پيش از آنكه ويليام دارسي موفق به اخذ امتياز نفت شود، يك تبعه هلندي تاجرپيشه كه از موقعيت بازرگاني ممتاز بندر بوشهر سود جسته و سالها به صادرات و واردات كالاهاي بازرگاني در اين بندر پررونق خليج پارس اشتغال داشت، پس از آنكه فهمید در جايي نه چندان دور از تجارتخانه اش در منطقه «دالكي» بوشهر نفت به صورت موم طبيعي و قير از زمين مي جوشد، بر آن شده تا بخشي از سرمايه اش را در راه پرخطر نفت به كار اندازد، آلبرت هوتسن هلندي كه به همراه فرزندانش در بوشهر تجارتخانه پر رونق « هوتز و پسران» را اداره مي كردند، در اين سودا بودند كه با يافتن ذخاير پر اهميت نفت، هم رديف و هم سنگ ثروتمندان آمريكايي خواهند شد. اين انديشه اما در عمل سودايي خام بود، آنها با چند مرحله رايزني توانستند امتيازي براي استخراج نفت دالكي از دولت ايران كسب كنند. (سال1884) آنها چاهي در دالكي حفر كردند كه بي ثمر بود. با بي نتيجه بودن عمليات حفاري، خيال هوتسن عقيم وابتر ماند و آنها براي درامان ماندن باقي ثروتشان ترجيح دادند كه به همان پيشه تجارت بازگردند، امتيازي هم كه آنها از دولت ايران كسب كرده بودند، بعدها به شركت معادن ايران واگذار شد. با این حال هفده سال بعد با آنكه ويليام ناكس دارسي سرمايه دار خوش اقبال انگليسي در سرتاسر عمرش، هرگز پاي بر خاك ايران ننهاد اما امتيازي كه او براي كشف و بهره برداري از نفت در سرتاسر خاك ايران به استثناي پنج ايالت شمالي هم مرز با روسيه از مظفرالدين شاه گرفت در ادبيات تاريخ معاصر ايران به نام امتياز دارسي معروف گشت. حاصل اين امتياز براي طرف هاي در آن هرچه بود، ايران را به نخستين سرزمين نفت خيز در شرق ميانه بدل كرد و تا ساليان دراز سرشت و سرنوشت وقايع را در دخيل اين چهارراه حوادث به نفت پيوند زد. اين امتياز نامه كه از سوي پنجمين پادشاه از دودمان قاجار صحه گذارده رداد ماه خرداد ماه 1280 شمسی در عمارت بادگیر کاخ گلستان تهران ، برگه ای به مهر و امضای ویژه سلطنتی ایران رسید که سرآغازی بر مهمترین قرارداد اقتصادی تاریخ خاورمیانه شد، این قرارداد که به ویلیام ناکس دارسی اجازه بهره برداری و استخراج نفت در تمامی ممالک محروسه ایران به استثنای پنج منطقه شمالی را می داد تمامی تاریخ پنجاه سال بعد ایران را هم تحت تاثیر خود قرار داد، این امتیار انحصاری عاقبت در روزهای انتهایی مانده به موعد فسخ آن ، در سحرگاه پنجم خرداد ماه 1287 با فوران طلای سیاه از چاه شماره یک مسجد سلیمان رویای نفتخیز بودن سرزمین ایران را به حقیقت گره زود و سرمنشا حوادث تاریخی متعدد در ایران شد. نفت ایران در طی این 107 سالی که از تولدش سپری شده است روزگاران پرفراز و نشیبی دیده است ، روزها و ایامی که برای مرور حتی قطعه ای از آن نیازمند نوشته هایی مفصل تر از این مجال است اما در هر صورت کودکی که در پنجم خرداد 1287 زاده شد و امروز در پنجم خرداد 1394 شمسی وارد 107 سالگی اش می شود هنوز در بخش های مهمی از اندام واره تاریخی اش نابالغ و نحیف است و پاسخ به چرایی این عدم بلوغ می تواند زمینه ساز بحث ها و مطالعه های عمیق و تخصصی اهل تحقیق باشد. اینکه امروز نفت ایران هنوز مستقلا قادر به تامین بخشی مهم از سرمایه و فناوری مورد نیاز حیات باقیمانده اش نیست ، اینکه نفت ایران با وجود یکصد و هفت سال عمر آنچنان در روابط بین المللی با موانع و چالش های متعدد مواجه است و اینکه نفت ایران به راستی نتوانسته است انتظاراتی که یک جامعه صبور و کم توقع به نام جامعه ایرانی از آن داشته است را برآورده سازد و به راستی نتوانسته توسعه پایدار و رفاه ناشی از آن توسعه را به جامعه ایرانی ارزانی دارد در شمار پرسش هایی است که می تواند دست مایه تحقیق مشترک اهل فن در حوزه های جامعه شناسی و اقتصاد باشد. در همین عرصه البته نمی توان و نباید بی انصافی کرد و انبوه نعمت هایی که این طلای سیاه در عمر یکصد و هفت ساله اش به کشور و جامعه ایران عطا کرده را از یاد برد ، زمینه سازی برای تشکیل اولین جریان منظم کارصنعتی و ایجاد زمینه اشتغال برای طیف وسیعی از مردم مناطق نفتخیز را هم باید در زمره نعمات برخاسته از این ولادت پرماجرا لقب داد، اما در کنار این ها برای بهبود شرایط این نوزاد 107 ساله ،هنوز دیر نشده است و این مهم از دست نخبگان و فرزانگان همین آب و خاک بر می آید.

آیا این خبر مفید بود؟
بر اساس رای ۰ نفر از بازدیدکنندگان
جهت مشاهده نظرات دیگران اینجا کلیک کنید
copied