دارندگان سهام عدالت باید خمس پرداخت کنند

به گزارش شمانیوز و به نقل از مهر: حجت‌الاسلام امیر صالحی با توجه به گرایش جامعه امروز به بازار بورس توضیحاتی در ارتباط با احکام فقهی مرتبط با آن ارائه کرد و اظهارکرد: تجارت و داد و ستد در اسلام از جایگاهی بس والا برخوردار است به نوعی که خرید و فروش و مبادله کالا و خدمات همانند دیگر عرصه‌های زندگی، از نظر اسلام دارای آداب و احکامی است که برای آن‌کس که قصد دارد وارد این عرصه شود دانستن آنها لازم و ضروری است.

وی با بیان اینکه عدم آشنایی با این احکام، موجب لغزیدن در دام ربا و حرام‌خواری و سلب برکت از مال و سرمایه می‌شود، تاکید کرد: در واقع وقتی انسان در کاری وارد می‌شود می‌بایست همه ابعاد آن را بشناسد و حتی بر جزییات آن واقف باشد تا بتواند به شایستگی از عهده کار برآید.

کارشناس فقه مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی، تصریح کرد: از آنجا که مطابق آیات قرآنی مسئله اقتصادی پس از مسئله عبادت، مهم‌ترین و اصلی‌ترین تکلیف هر انسانی است و قوام جامعه به آن بستگی دارد، دانستن احکام و آداب این حوزه نه تنها شایسته بلکه به عنوان یک تکلیف و وظیفه مطرح است.

وی اضافه کرد: در همین ارتباط در حدیثی از حضرت امیرالمومنین (ع) آمده است که «ای تاجران، اول مسائل و احکام شرعی تجارت را فرا گیرید بعد مشغول تجارت شوید» به نوعی که حضرت این جمله را سه بار تکرار کرد.

عدم شناخت احکام شرعی تجارت گرفتاری در دام تجارت حرام و ربوی

صالحی تاکید کرد: افرادی که بدون شناخت نسبت به احکام شرعی و مسائل تجارت وارد این کار می‌شوند، به احتمال قوی در دام تجارت حرام و ربوی گرفتار می‌شوند و رزق حلال و طیب را به حرام و خبیث تبدیل می‌کنند به نوعی که آن حضرت (ع) در ادامه همان هشدار قبلی‌اش به این نکته توجه داده و فرموده است: «به خدا سوگند، ربا در این امت از جای پای مورچه بر روی سنگ سخت پنهان‌تر است.

وی با بیان اینکه یکی از موارد و مصادیق تجارت سرمایه‌گذاری در بورس و خرید و فروش سهام شرکت‌ها است، گفت: بورس بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف مورد معامله قرار می‌گیرد، بر این اساس به نظر مراجع معظم تقلید، بورس فی‌نفسه اشکال ندارد اما مهم این هست که شروط صحیح بودن معامله در آن رعایت شود.

شرایط صحیح بودن معامله در بورس

کارشناس فقه مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی با اشاره به برخی از این شروط که مدنظر اغلب مرتجع تقلید نیز هست، ابرازکرد: باید دقت کنیم که معاملات شرکت سهامی حرام نباشد پس اگر شرکتی به معاملات حرام مشغول باشد، خرید سهام آن، جایز نیست.

وی با تاکید بر اینکه معاملات شرکت‌های سهامی واقعی و در چارچوب قوانین اسلامی باشد پس اگر معاملات صوری بوده و جنبه واقعی وحقیقی نداشته باشد خرید سهم چنین شرکت‌هایی صحیح نیست، تاکید کرد: به طور مثال آیت الله مکارم شیرازی در این ارتباط می‌فرمایند که «بورس هرگاه مربوط به سهام کارخانه‌ها باشد، سرمایه‌گذاری در آن مانعی ندارد.»

حجت‌الاسلام صالحی، تاکید کرد: نکته مهم دیگر این است که مقدار سهام و ارزش آن معلوم باشد و غرر و فریب در معاملات نباشد و اطلاعات اجمالی در این نوع معاملات وجود داشته باشد به طور مثال رهبر معظم انقلاب در جواب استفتائی بیان فرموده‌اند که اگر ارزش مالی سهام کارگاه، کارخانه، شرکت و یا بانک به اعتبار خود سهام و براثر اعطای اعتبار به آنها توسط کسی که انجام این کار به وسیله او صحیح است، باشد، خرید و فروش آن اشکال ندارد.»

وی اضافه کرد: در ادامه این استفتاء آمده است که «همچنین اگر به اعتبار قیمت کارگاه، شرکت، کارخانه و یا بانک و یا سرمایه آنها باشد، با توجه به اینکه هر سهمی بیانگر جزئی از آن است، در نتیجه خرید و فروش سهام اشکال ندارد به شرطی که علم به مجموع سهام شرکت و امور دیگری که عرفاً برای رفع غرر، علم به آنها لازم است داشته باشد و فعالیت‌های شرکت یا کارِ کارخانه و کارگاه و یا بانک شرعاً حلال باشد.

فعالیت‌های بورس بنا بر نظر مراجع نباید خلاف قوانین و مقررات باشد

وی با بیان اینکه فعالیت‌های بورس بنا بر نظر مراجع نباید خلاف قوانین و مقررات باشد، تاکید کرد: نکته دیگری که باید به آن دقت شود این است که سرمایه گزاری در بورس همانند دیگر سرمایه‌ها سر سال خمسی متعلق خمس است و همه مراجع معتقدند که سهامی که از سازمان بورس خریداری می‌کنیم، خمس دارد چون حکم سرمایه را دارد.

کارشناس فقه مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی در ارتباط با اینکه در بورس اوراق بهادار خمس چگونه محاسبه می‌شود، بیان کرد: باید به این نکته دقت کنیم که سر سال خمسی ممکن است فرد دارای سهام چند شرکت باشد که معمولاً نماد معاملاتی چند تای آنها به دلایل رایج مثل حسابرسی متوقف است و معلوم نیست چه وقت و با چه قیمتی باز می‌شود یا اینکه سهم در قیمت روز خریدار ندارد و باید صبر کرد تا در روزهای آینده قیمت به حدی پایین بیاید که خریدار داشته باشد، در این زمینه نیز مراجع معتقدند که محاسبه خمس در زمانی که امکان دارد انجام شود.

وی اضافه کرد: رهبر انقلاب در این ارتباط می‌فرمایند که «با فرا رسیدن سر سال خمسی برای قیمت‌گذاری سهام مذکور اقدام گردد، هر زمان که امکان آن فراهم شد محاسبه خمس انجام می‌گیرد» و نظر آیت الله مکارم نیز چنین است که «چنانچه سال خمسی بر آن بگذرد باید خمس آن پرداخت شود، ولی چنانچه برای پرداخت خمس در زحمت باشید، مجازید خمس آن را به ذمّه بگیرید و هر وقت توانستید بپردازید.»

آیا به سهام عدالت خمس تعلق می‌گیرد؟

صالحی ابرازکرد: در ارتباط خمس سهام عدالت نیز مراجع اعتقاد دارند آن مقدار از سهام عدالت که متعلق به خود شخص است در صورتی که قابل خرید و فروش باشد و سال خمسی بر آن بگذرد، خمس دارد.

وی در پاسخ به این سوال که درآمد و کسبی که از طریق بورس و خرید و فروش ارواق بهادار به‌دست می‌آید آیا قمار محسوب می‌شود، نیز تاکید کرد: خیر، به طور مثال فرق قمار و بورس در این است که در قمار، خوردن مال به باطل صورت می‌گیرد؛ یعنی بدون مجوز یا عقود شرعی است ولی در بورس اگر بر اساس عقود شرعی و اسلامی عمل شود خرید و فروش بی‌اشکال است.

کارشناس فقه مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی تاکید کرد: از نظر اسلام انجام هر نوع معاملات مانند بورس، خرید و فروش سهام و غیره یا اینکه کسی کار خود را خرید و فروش سهام قرار دهد در صورتی که عقود و معاملات صوری نبوده و مطابق با احکام شرع و قوانین باشند، فروشنده واقعاً مالک باشد یا از طرف مالک وکیل باشد و خریدار واقعاً مالک و صاحب جنس خریداری شده شود، اشکال ندارد.

وی گفت: از نظر اسلام اگر هر نوع معاملات مانند بورس، خرید و فروش سهام و… و نیز اینکه کسی کار خود را خرید و فروش سهام قرار دهد، در صورتی که عقود و معاملات صوری نباشد و مطابق با احکام شرع و قوانین باشد و فروشنده واقعاً مالک باشد یا از طرف مالک وکیل باشد و خریدار واقعاً مالک و صاحب جنس خریده شده شود، اشکال ندارد.

نظر برخی مراجع در ارتباط با حکم معاملات آتی سهام در بورس

صالحی در ارتباط با اینکه بعضی مراجع معظم تقلید مانند آیت الله مکارم شیرازی معاملات آتی سهام در بورس راحرام می‌دانند، در این ارتباط چگونه باید عمل کرد، گفت: نظر ایشان در این ارتباط صریح است وفرموده‌اند این نوع معاملات یعنی خرید و فروش آتی که نه جنس موجود است و نه قیمت پرداخت می‌شود باطل است.