دهک‌بندی یارانه به معنای تقسیم‌بندی خانوارها بر اساس میزان درآمد و وضعیت اقتصادی آن‌هاست تا یارانه به‌صورت عادلانه‌تر به دهک‌های کم‌درآمد اختصاص یابد.نشستی با موضوع «طرح رصدخانه رفاه ایرانیان» به میزبانی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار شد تا جزئیات بیشتری از دهک‌بندی اقتصادی خانوارها و نحوه شناسایی خانوارهای مشمول یارانه ارائه گردد. این نشست به دنبال پرسش‌هایی از مسئولان و به‌ویژه سخنگوی دولت برگزار شد و اطلاعات مفیدی درباره معیارهای ارزیابی خانوارها در دهک‌ها را آشکار کرد.
معیارهای دهک‌بندی در پایگاه رصد رفاه ایرانیان
یکی از پرسش‌های کلیدی این بود که خانوارها بر اساس چه معیارهایی در یک دهک قرار می‌گیرند؟ بر اساس آمار این پایگاه، مطالعاتی از سال 1386 تا 1398 انجام شده که منجر به حذف تعدادی از خانواده‌ها از فهرست یارانه‌بگیران شد. این اقدام تا سال 1398 ادامه داشت، اما به دهک‌های بالای درآمدی یارانه تعلق نمی‌گرفت.
با اصلاحات قانونی در سال‌های 1400 و 1401، بعضی از کسانی که مشمول یارانه شده بودند دوباره به سیستم پرداخت یارانه بازگشتند. با این وجود، در قانون بودجه سال‌های 1402 و 1403، موضوع حذف دهک‌های بالای درآمدی مطرح شد که همچنان در قانون بودجه 1404 نیز پابرجاست.
تقسیم‌بندی جامعه به دهک‌ها و صدک‌ها
پایگاه رصد رفاه ایرانیان با استفاده از شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی خانوارها را به 10 گروه تقسیم می‌کند. هر گروه شامل 10 درصد از جامعه می‌شود. این طبقه‌بندی، با توجه به اطلاعات دریافتی از مرکز آمار ایران و داده‌های خام، مبنایی برای شناسایی گروه‌های درآمدی مختلف است.
دهک هزینه سالانه (ریال)
| دهک 1 | 5,919,919 |
| دهک 2 | 9,761,888 |
| دهک 3 | 12,371,697 |
| دهک 4 | 16,274,888 |
| دهک 5 | 17,706,513 |
| دهک 6 | 19,673,166 |
| دهک 7 | 22,396,097 |
| دهک 8 | 27,753,886 |
| دهک 9 | 33,532,723 |
| دهک 10 | 632,823,250 |
آمار هزینه سالانه دهک‌ها نشان می‌دهد که از دهک اول تا نهم، هزینه و درآمد متوسط خانوارهای شهری افزایش ملایمی دارند. اما مابین دهک نهم و دهک دهم، شکاف عظیمی به اندازه یک پرش 19 برابری دیده می‌شود. این اتفاق بیانگر تمرکز شدید ثروت در یک دهک خاص است.
نقش شاخص‌های مالی در دهک‌بندی
شاخص‌های مورد استفاده در پایگاه رصد شامل داده‌های مالی و اقتصادی از جمله بانک‌ها، خودرو، ملک، سلامت، بازار بورس و حمایت‌های اجتماعی هستند. این شاخص‌ها نسبی و ناکامل هستند و برخی از امتیازها مانند بیماری‌های خاص، بازنشستگی و زنان سرپرست خانوار به نفع خانوارها محاسبه می‌شود.
اما این شاخص‌ها نتوانسته‌اند اطلاعات دقیق و حقیقی از وسعت مالی دهک‌ها ارائه دهند. همین امر باعث شده تا شناسایی گروه‌های مورد حذف، به خصوص دهک‌های 7، 8 و 9، با چالش‌های جدی رو‌به‌رو شود.
تحلیل نهایی و راه‌حل‌های پیشنهادی
با توجه به شکاف درآمدی شدید بین دهک دهم و سایر دهک‌ها، به نظر می‌رسد که سیاست حذف دهک‌های بالای درآمدی همچنان نیازمند بازنگری جدی است. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که اطلاعات ناکافی و شاخص‌های موقتی، کیفیت تصمیم‌گیری در مورد حذف دهک‌ها را تحت تاثیر قرار داده‌اند.
برای بهبود این وضعیت، لازم است دولت ضمن اصلاح شاخص‌های رصد، دسترسی به اطلاعات دقیق‌تر جامعه را فراهم کند، زیرا عدم شفافیت در داده‌ها منجر به نارضایتی عمومی شده و اجرای سیاست حذف دهک‌ها را با چالش مواجه کرده است.
0 دیدگاه