گفت‌وگو با دکتر «مهدی عبداللهی ریسه» مدیر معدن مس دره‌زار

به گزارش شمانیوز: طرح دره‌زار شامل معدن، واحد سنگ‌شکن اولیه، واحد انتقال کان‌سنگ، خردایش و واحد فلوتاسیون است که براساس آخرین برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، کارخانه تغلیظ در نیمه دوم سال 1401 راه‌اندازی خواهد شد‌. در رابطه با اقداماتی که در معدن دره‌زار به‌عنوان یکی از طرح‌های توسعه اولویت‌دار شرکت ملی صنایع مس ایران در سال جاری و سال گذشته انجام گرفته و همچنین خصوصیات و ویژگی‌های معدن دره‌زار با دکتر «مهدی عبداللهی ریسه» مدیر معدن مس دره‌زار به گفت‌وگو نشسته‌ایم‌. مشخصاً بفرمایید میزان پیشرفت معدن ‌دره‌زار چقدر بوده و این پروژه که ارزش بسیاری برای شرکت ملی صنایع مس ایران دارد، چه زمان به بهره برداری کامل می رسد؟ فاز اول مطالعات مهندسی معدن ‌دره‌زار شامل مطالعات زمین شناسی و تهیه نقشه سنگ‌شناسی و آلتراسیون، مطالعات زمین شناسی ساختمانی، ساخت مدل های سه بعدی جنس سنگ،آلتراسیون و زون های کانی‌زایی، مطالعات انتخاب نمونه نماینده، مطالعات تخمین ذخیره معدن، مطالعات بهینه سازی، برنامه ریزی تولید و طراحی معدن، طراحی دامپ های باطله معدن، مطالعات فنی و اقتصادی، مطالعات جانمایی سنگ شکن، مطالعات هواشناسی، مطالعات هیدرولوژی، مطالعات فاز شناسایی هیدروژئولوژی (آب زیرزمینی) و مطالعات پایداری دیواره‌های نهایی معدن انجام شده است‌. در سال جاری انجام مطالعات مهندسی فاز تکمیلی نظیر هیدروژئولوژی تکمیلی، پایداری دیواره تکمیلی، مطالعات SPI، مطالعات طلا و‌.‌.‌. جهت استفاده بهینه از آنها در دوران بهره برداری همزمان با احداث کارخانه تغلیظ، در دستور کار امور معدن ‌دره‌زار قرار گرفته است‌. بخش عمده ای از پیش باطله برداری معدن تاکنون انجام شده است و هم اکنون به منظور آماده‌سازی معدن، عملیات اجرایی پیش باطله برداری، جهت تسهیل در کاهش نوسانات عیاری خوراک مورد نظر کارخانه تغلیظ در دوران بهره برداری، در جبهه کارهای شرقی متمرکز شده است تا امکان بازگشایی معدن در این بخش جهت اختلاط کانسنگ زون های سوپرژن و هیپوژن از نظر عملیاتی و اجرایی، میسر گردد. میزان اشتغالزایی و تعداد نیروی انسانی و کنسانتره حاصل از معدن چه میزان و چه مقدار خواهد بود؟ پیش بینی می شود در زمان راه اندازی کارخانه و بهره برداری از معدن، حداقل تعداد 80 نفر نیروی انسانی به صورت مستقیم در معدن و سنگ شکن مشغول به کار شوند‌. همچنین پیش بینی می شود تعداد حدود 200 نفر نیروی انسانی در زمان راه اندازی، به صورت مستقیم توسط پیمانکاران مختلف در معدن به کار گرفته شوند‌. با در نظر گرفتن پارامترهای استفاده شده در مطالعات بهینه سازی و طراحی معدن و بر اساس آخرین برنامه ریزی تولید معدن، پیش بینی می شود سالانه و به طور متوسط در حدود 142000 تن کنسانتره مس با عیار 26 درصد در ظرفیت اسمی (Nominal) کارخانه، تولید شود‌.   در سال گذشته و از ابتدای سال 1400 تاکنون چه اقداماتی در این معدن صورت گرفته است؟ در خصوص اقدامات و مطالعات انجام شده در معدن ‌دره‌زار در سال گذشته می توانم به موارد زیر اشاره کنم: -انجام مطالعات بهینه‌سازی، برنامه ریزی تولید و طراحی معدن: این مطالعات بر اساس جدیدترین پارامترهای فنی و اقتصادی اعلام شده توسط کمیته معادن شرکت ملی صنایع مس ایران انجام شده و علاوه بر تعیین پیت بهینه و انجام برنامه ریزی تولید در این مطالعات، طرح هندسی و اجرایی معدن نیز آماده شده است‌. -طراحی دامپ‌های باطله و کم عیار: بر اساس احجام باطله موجود در پیت هندسی معدن (225 میلیون تن)، دو دامپ باطله در جنوب شرق و جنوب غرب معدن و یک دامپ باطله و یک دامپ کم عیار نیز در شمال شرقی معدن، طراحی شده است‌. هم اکنون باطله های برداشت شده از معدن در دامپ باطله شمالی تخلیه می شود‌. -اقدام در جهت افزایش محدوده پروانه بهره برداری معدن: پس از مشخص شدن طرح دامپ‌های باطله و محدوده مورد نیاز جهت انباشت باطله های معدن، با انجام مطالعات و بررسی های اکتشافی مورد نیاز و ارائه گزارش به سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، اقدامات لازم در این خصوص انجام شده است‌. -تهیه نقشه زمین شناسی بستر دامپ باطله شمالی در مقیاس 1:1000 : به منظور بررسی وضعیت زمین شناسی و کانی سازی سطحی در بستر دامپ باطله شمالی، مطالعات زمین شناسی با هدف تهیه نقشه های سنگ شناسی و آلتراسیون انجام شده است‌. -طراحی و حفر گمانه های استریل در بستر دامپ های شمالی: این مطالعات به منظور شناسایی وضعیت زیرسطحی و اطمینان از عدم وجود کانی سازی و پتانسیل های احتمالی اکتشافی در بستر تعیین شده برای دامپ های باطله شمالی و کم عیار، انجام شده است‌. -طراحی گمانه‌های اکتشافی فاز تکمیلی و توسعه‌ای معدن: با توجه به تناژ قابل توجه ذخایر زمین‌شناسی کلاس استنباط شده معدن که در حدود 195 میلیون تن با عیار متوسط مس 34/0 درصد است، این مطالعات به منظور حصول به سه هدف شامل (1) ارتقای کلاس ذخیره، (2) کاهش ابهام و عدم قطعیت مدل و (3) شناسایی جهات احتمالی توسعه کانی‌سازی انجام شده است‌. در این خصوص پیش‌بینی می‌شود پس از ساخت مدل بلوکی جدید، میزان ذخایر قابل طراحی معدن به مقدار قابل‌ توجهی افزایش یابد‌. -ساماندهی، آرشیو، کدگذاری و انبارش جعبه مغزه های حاصل از حفاری های اکتشافی: از آنجایی که مغزه های اکتشافی به عنوان شواهد مستقیم بررسی رخدادهای کانه‌سازی و ابزار مطالعه ویژگی‌های زمین‌شناسی زیرسطحی، دارای بالاترین ارزش در میان مستندات اکتشافی تولید شده در معدن می باشند،این بخش از فعالیتها به منظور حفظ مغزه های حفاری مربوط به فاز تکمیلی و توسعه ای معدن، انجام شده است‌. این اقدام منجر به تسهیل در انجام مطالعات و آزمایش‌های صنعتی تکمیلی بر روی این مغزه‌ها اعم از اکتشافی، کانه‌آرایی، ژئوتکنیکی، مطالعات وزن مخصوص و نیز سایر مطالعات تحقیقاتی- پژوهشی خواهد شد‌. -تهیه و نهایی سازی چارت نیروی انسانی معدن: با توجه به نیازسنجی انجام شده و بخش های مهندسی مورد نیاز در زمان بهره برداری و همچنین بر اساس تجربیات موجود در شرکت ملی صنایع مس ایران، چارت نیروی انسانی معدن تهیه شده است‌. -مطالعات مربوط به جانمایی ساختمان‌های مورد نیاز کارفرما و نیز پیمانکاران معدن در دوران بهره‌برداری: با توجه به چارت سازمانی معدن و تعداد پیمانکاران فعال در زمان بهره برداری، جانمایی ساختمان‌های مورد نیاز ارکان مختلف پروژه انجام شده است‌. -مطالعات هیدرولیک رودخانه ‌دره‌زار: با توجه به قرارگیری معدن ‌دره‌زار در یک آبریز شمالی جنوبی و با عنایت به اینکه مسیر نوار نقاله طراحی شده در چند محل با آبریز ‌دره‌زار تلاقی دارد، این مطالعات به ‌منظور برآورد سیلاب با دوره برگشت‌های مختلف و همچنین برآورد پروفیل سطح سیلاب با استفاده از مدل هیدرولیکی در رودخانه ‌دره‌زار با دوره برگشت‌های 50، 100 و 200 ساله و در 54 مقطع مختلف از رودخانه انجام شده است‌.
در سال جاری انجام مطالعات به شرح ذیل، در دستور کار امور معدن ‌دره‌زار قرار دارد که شامل:
-مطالعات هیدروژئولوژی فاز تکمیلی: شامل طراحی و حفر چاه‌های پمپاژ و مشاهده ای به منظور تعیین ضرایب هیدرودینامیکی توده سنگ معدن و تهیه مدل عددی آب که از آن در مطالعات طراحی شیب و تحلیل پایداری دیواره استفاده می شود‌.
-مطالعات تخمین ذخیره و بروزرسانی مدل بلوکی معدن: با استفاده از اطلاعات 254 گمانه های اکتشافی
-مطالعات مربوط به تعیین سختی سنگ (SPI) و ساخت مدل سختی معدن
-مطالعات مربوط به حضور طلا در خاک معدن
-تهیه نقشه زمین شناسی، بررسی پتانسیل کانی‌زایی و نیز طراحی گمانه‌های شناسایی استریل دامپ‌های باطله جنوب شرقی و جنوب غربی معدن
-مطالعات طراحی شیب و تحلیل پایداری دیواره در فاز تکمیلی
-تعیین وزن مخصوص سنگ معدن
کدام ویژگی معدن دره‌زار سبب شده بهره برداری از این معدن جزو اولویت‌های شرکت ملی صنایع مس ایران به شمار رود؟ ویژگی‌ها و دلایل مختلفی از جمله وضعیت عیاری کانسنگ معدن (زون سوپرژن)، پیوسته بودن ذخیره معدن در عمق و احتمال افزایش ذخیره با انجام فاز حفاری های عمیق، بهبود عیار ذخیره هیپوژن با افزایش عمق حفاری ها، تناژ قابل توجه ذخایر کلاس استنباط شده (Inferred) معدن، خوش رفتار بودن کانسنگ معدن در تست‌های کانه آرایی، نسبت باطله برداری نسبتاً پایین، موجود بودن زیرساخت‌ها در معدن، آماده‌سازی معدن در سال‌های پیشین و آماده بهره برداری بودن آن با شروع به کار کارخانه تغلیظ و نزدیک بودن آن به مجتمع مس سرچشمه باعث شده است بهره برداری از معدن ‌دره‌زار در اولویت شرکت ملی صنایع مس ایران قرار گیرد‌. در این مورد بیشتر توضیح می‌دهید؟ زون سوپرژن معدن ‌دره‌زار که عمدتاً در بخش های غربی معدن وجود داشته و دارای حدود 41 میلیون تن ذخیره با عیار مس متوسط 69/0 (معادل 23 درصد ذخیره موجود در پیت معدن) می باشد، دارای فلز محتوی مس نسبتاً بالایی است و استخراج بخش عمده این کانسنگ در سال‌های ابتدایی بهره‌برداری، منجر به تولید کنسانتره بیشتر و بهبود پارامترهای اقتصادی طرح می شود‌. ادامه دار بودن توده کانی‌ساز ‌دره‌زار و پیوستگی عیار و ذخیره معدن در عمق و همچنین بهبود عیار زون هیپوژن با افزایش عمق پس از حفر گمانه شماره 250 به عمق حدود 1005 متر در معدن، به اثبات رسیده است‌. متوسط عیار این گمانه به ترتیب در 300 متر و 400 متر انتهایی گمانه مذکور به ترتیب در حدود 51/0 و 49/0 درصد می باشد این امر در حالی است که متوسط عیار ذخیره هیپوژن داخل پیت معدن (حدود 137 میلیون تن)، 32/0 درصد است‌. بر این اساس پیش بینی می گردد با انجام حفاری های فاز تکمیلی و توسعه ای، میزان ذخایر زمین شناسی معدن افزایش قابل ملاحظه ای پیدا کند‌. میزان ذخیره زمین‌شناسی معدن در کلاس‌ استنباط شده (Inferred)  در حدود 195 میلیون تن با عیار متوسط مس 34/0 درصد است که در حال حاضر این بخش از ذخایر بر اساس دستورالعمل های طراحی معدن، قابل طراحی نمی باشد‌. با عنایت به اینکه حفاری گمانه های اولویت های اول و دوم فاز تکمیلی معدن به انجام رسیده و مدل بلوکی معدن در حال بروزرسانی می باشد، پیش بینی می شود ذخایر قابل طراحی معدن ‌دره‌زار نیز با ارتقای کلاس ذخایر استنباط شده، افزایش پیدا کند که این امر نهایتاً می‌تواند منجر به افزایش عمر معدن در فاز استخراج روباز شود‌. مقدار باطله موجود در پیت هندسی معدن ‌دره‌زار در حدود 225 میلیون تن و نسبت باطله برداری (Waste/Ore) معدن 26/1 است که این نسبت باطله برداری در مقایسه با دیگر معادن در حال بهره برداری شرکت ملی صنایع مس ایران، نسبتاً پایین و مطلوب می باشد‌. نسبت پایین باطله برداری معدن، منجر به کاهش هزینه تمام شده تولید کانسنگ و بهبود پارامترهای اقتصادی طرح خواهد شد‌. در معدن ‌دره‌زار زیرساخت‌های مختلف از جمله آب، برق، تلفن و ‌.‌.‌.‌. وجود دارد و این موضوع باعث تسهیل در بهره برداری از معدن خواهد شد‌. همچنین بواسطه پیش باطله برداری های انجام شده در معدن، ضمن آماده‌سازی جبهه های کاری مختلف، امکان خوراکدهی مستمر به کارخانه تغلیظ در سالهای مختلف وجود دارد‌. نزدیک بودن معدن ‌دره‌زار به مجتمع مس سرچشمه و قرار داشتن واحد تغلیظ آن در مجتمع، منجر به تسهیل در انتقال یا استفاده از زیرساخت‌ها و امکانات موجود در مجتمع را داشته و نیز امکان بهره‌برداری مشترک از برخی ساختگاه‌ها نظیر سد باطله را فراهم خواهد نمود‌. معدن ‌دره‌زار در چند فاز به بهره برداری می رسد؟ آیا در این زمینه زمان بندی وجود دارد؟ براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده تا این لحظه، معدن مس دره‌زار در یک فاز به بهره‌برداری خواهد رسید و سالانه حدود 8/10 میلیون تن کانسنگ از معدن استخراج و به کارخانه تغلیظ، خوراک‌دهی خواهد شد‌. البته با در نظر گرفتن ضرایب به ظرفیت رسیدن کارخانه تغلیظ، در سال‌های اول و دوم بهره برداری به ترتیب در حدود 70 و 85 درصد ظرفیت اسمی کارخانه معادل با 6/7 و 2/9 میلیون تن کانسنگ از معدن استخراج خواهد شد‌. در مابقی سال‌های تولید، میزان کانسنگ استخراج شده از معدن معادل ظرفیت اسمی کارخانه (8/10 میلیون تن) خواهد بود‌. هم اکنون عملیات پیش باطله برداری در معدن به منظور برداشت باطله در جبهه کارهای شرقی و آماده‌سازی معدن و بازگشایی ماده معدنی هیپوژن به منظور سهولت در تنظیم خوراک کارخانه در دوران بهره‌برداری در حال انجام است‌. با عنایت به در دستور کار امور معدن بودن انجام حفاری های عمیق فاز تکمیلی و توسعه ای معدن ‌دره‌زار و بروزرسانی مدلی بلوکی معدن، بایستی مطالعات و برنامه ریزی های لازم در خصوص استخراج زیرزمینی معدن در دستور کار قرار گیرد که این موضوع در صورت تحقق، فاز بعدی استخراج از معدن ‌دره‌زار خواهد بود‌. با توجه به ذخیره قابل توجه معدن که به صورت روباز قابل بهره برداری می باشد (حدود 178 میلیون تن با عیار متوسط مس 4/0 درصد)، هم اکنون بهره برداری معدن در یک فاز و به صورت روباز در دستور کار قرار دارد و بهره برداری از فاز زیرزمینی منوط به انجام مطالعات و طراحی های مهندسی و مثبت بودن پارامترهای اقتصادی طرح استخراج زیرزمینی خواهد بود‌. چه میزان از توانمندی داخلی و توان متخصصان کشور در تجهیزات و ابزار و نصب و راه اندازی کارخانجات این معدن استفاده شده است؟ با توجه به تجربه نسبتاً طولانی بهره برداری از معادن مس پورفیری در شرکت ملی صنایع مس ایران و نیز کشور، کلیه طراحی های مربوط به معدن، توسط متخصصان و مشاوران داخلی انجام شده و یا در حال انجام می باشد‌. همچنین به منظور آشنایی با آخرین روش‌های مطالعاتی و تکنولوژی‌های روز معدنی، در مواقعی و به صورت مقطعی از تجربیات کارشناسان ایرانی صاحب نظر و فعال در شرکت های خارجی استفاده شده است‌. طراحی پایه کارخانه تغلیظ توسط شرکت افلشمیت و با نظارت مشاور داخلی انجام شده است‌. بخشی از طراحی تفصیلی کارخانه تغلیظ و نیز عملیات پیمانکاری ساخت کارخانه تغلیظ نیز هم اکنون توسط مشاوران و پیمانکاران داخلی در حال انجام می باشد‌.  آیا معدن ‌دره‌زار ویژگی منحصر به فرد خاصی دارد که بخواهید به آن اشاره کنید؟ صرف نظر از ویژگی‌های مورد اشاره در پاسخ سوال‌های قبلی، آنچه که می‌تواند ارزش کنسانتره تولیدی معدن را افزایش دهد، وجود طلا و سایر عناصر همراه در خاک معدن و کنسانتره تولیدی است‌. بر اساس مطالعات و بررسی های مقدماتی انجام شده تا این لحظه، ارزش طلای موجود در کنسانتره تولیدی از خاک معدن، می‌تواند ارزش کنسانتره را تا حدود 9درصد افزایش دهد و باعث بهبود پارامترهای اقتصادی طرح گردد‌. هم اکنون مطالعات در این خصوص در حال انجام است‌. میزان ذخایر فعلی و آتی معدن مس ‌دره‌زار چه میزان است؟ مدل بلوکی معدن دره‌زار بر اساس اطلاعات 228 گمانه اکتشافی (89064 متر مغزه حفاری) تهیه شده است‌. با در نظر گرفتن عیار حد 2/0 درصد مس، میزان ذخایر زمین‌شناسی معدن (Resources) در کلاس‌های اندازه‌گیری شده (Measured)، مشخص شده (Indicated) و استنباط شده (Inferred) به ترتیب برابر با 421 میلیون تن با عیار متوسط مس 39/0 درصد، 59 میلیون تن با عیار متوسط مس 35/0 درصد و 195 میلیون تن با عیار متوسط مس 34/0 درصد می باشد‌. براساس مطالعات بهینه سازی، برنامه ریزی تولید و طراحی معدن، با در نظر گرفتن عیار حد 2/0 درصد برای مس، پیت معدن دارای 178 میلیون تن کانسنگ قابل معدنکاری (Mineable) با عیار متوسط مس 4/0 درصد می باشد‌. از این مقدار کانسنگ (178 میلیون تن)، حدود 41 میلیون تن مربوط به زون سوپرژن و با عیار متوسط مس 69/0 درصد بوده و حدود 132 میلیون تن مربوط به زون هیپوژن و با عیار متوسط مس 32/0 درصد است‌. بر اساس طرح معدن، مقدار باطله موجود در پیت هندسی معدن 225 میلیون تن است که بدین ترتیب و همانگونه که پیش از این نیز ذکر شد، نسبت باطله‌برداری (W/O) پیت هندسی طراحی شده، 26/1 است‌.   اظهار نظر در خصوص ذخایر آتی معدن پس از تکمیل بروزرسانی مدل بلوکی معدن بر اساس حفاری های انجام شده تاکنون و همچنین پس از انجام فاز حفاری های عمیق در معدن امکانپذیر خواهد بود‌. آنچه بر اساس مطالعات انجام شده تاکنون می توان گفت، معدن مس ‌دره‌زار دارای پتانسیل افزایش قابل توجه ذخیره و بهبود عیار متوسط می باشد‌. در پایان اگر صحبتی دارید بفرمایید‌./معدن ‌دره‌زار از جمله معادنی در کشور است که مطالعات مهندسی در آن به صورت سیستماتیک و منسجم به انجام رسیده است‌. این مطالعات که در سطح مقدماتی به اتمام رسیده و فاز تکمیلی آنها در حال انجام می‌باشد، می‌تواند در برنامه ریزی برای پیش باطله برداری از معدن و آماده‌سازی آن برای دوران بهره برداری، مورد استفاده قرار گرفته و راهگشا باشد‌. علی‌رغم اینکه هر معدن می‌تواند دارای ویژگی‌ها و شرایط منحصر به فرد خود باشد، مطالعات انجام شده در این معدن می‌تواند به عنوان الگویی به منظور آماده‌سازی سایر معادن از تیپ مشابه مورد استفاده قرار گیرد‌.