قحطی جهانی؛ فرصت یا تهدیدی برای ایران؟

به گزارش شمانیوز: قیمت جهانی گندم از ابتدای سال ۲۰۲۱ دست کم ۶۳ درصد افزایش داشته همچنین جو هم در یک سال اخیر ۷۰ درصد گرانتر شده است. در گیری بین روسیه و اوکراین به عنوان بزرگترین صادرکنندگان گندم دنیا قیمت این محصول را به بالاترین رقم از ۲۰۰۸ رسانده و احتمال بالا رفتن قیمت موادغذایی و قحطی جهانی را افزایش داده است.

تداوم یک چنین روندی به زودی موجب یک گرسنگی همه گیر در جهان به خصوص در کشور‌های فقیر آفریقایی خواهد شد. اما اینکه گرانی قیمت گندم برای ایران یک فرصت اقتصادی محسوب می‌شود و یا یک تهدید؟ موضوعی است که در این گزارش به آن خواهیم پرداخت.

بحران اوکراین عامل افزایش قیمت گندم

روسیه بزرگ‌ترین صادرکننده گندم دنیاست و بیش‌از ۱۸ درصد از صادرات بین‌المللی این محصول را برعهده دارد. روسیه و اوکراین روی‌هم‌رفته ۳۰ درصد از عرضه گندم جهان را در اختیار دارند. بسیاری از فعالان بازار و کارشناسان معتقدند که بحران اوکراین می‌تواند قیمت مواد غذایی در سراسر جهان را به بالاترین رقم برساند و بروز یک قحطی جهانی را رقم بزند.

به دنبال حمله روسیه به اوکراین و تحریم هایی که از سوی اروپا و آمریکا بر روسیه اعمال شده است؛ قیمت گندم ۷.۶۲ درصد افزایش‌یافته و به ۱۰.۵۹ دلار در هر بوشل رسیده‌است، یعنی بالاترین رقم از ۲۰۰۸. هر بوشل معادل ۲۵.۴ کیلوگرم است. قیمت جهانی ذرت و دانه‌های سویا هم افزایش‌یافته است. قیمت ذرت برای فروش در ماه مه ۰.۷ درصد بالا رفته و به ۷.۳۱ دلار در هر بوشل رسیده‌است. این قیمت برای ذرت از ۲۰۱۳ بی‌سابقه است.

علی‌رغم تلاش برای ازسرگیری مذاکرات، درگیری بین روسیه و اوکراین ادامه دارد. درنتیجه، شرکت‌های کشتیرانی بین‌الملل ترجیح می‌دهند از بنادر دریای سیاه که هر دو کشور از آن برای صادرات غلات استفاده می‌کنند، دوری کنند.

آغاز قحطی جهانی به دنبال گرانی گندم 

سرعت رشد قیمت گندم که از ابتدای سال جدید میلادی بیشتر شده بود بعد از حمله روسیه به اوکراین شدیدا افزایش یافته، به نحوی که از ابتدای سال ۲۰۲۱ قیمت جهانی گندم دست کم ۶۳ درصد افزایش داشته همچنین جو هم در یک سال اخیر ۷۰ درصد گرانتر شده است.

گندم به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین محصولات کشاورزی سهم زیادی در تأمین غذای مردم دنیا دارد. طبق گزارش منتشر شده توسط بانک جهانی در فصل آخر سال قبل، قیمت گندم در دنیا رشد کرد و به ۳۳۱.۲ دلار به ازای هر تن رسید. این در حالی است که در فصل سوم همین سال هر تن گندم ارزشی معادل ۲۶۴.۸ دلار داشت.

بررسی روند تغییرات قیمت گندم طی سال‌های اخیر، نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۹ هر تن گندم ارزشی برابر با ۲۱۱.۳ دلار داشته و در سال ۲۰۲۰ به ۲۲۷.۷ دلار رسیده است. ولی در سال ۲۰۲۱ قیمت با سرعت بیشتری رشد کرد و هر تن از این محصول ارزشمند غذایی و کشاورزی با قیمت ۲۸۱.۷ دلار در بازار مبادله شد.

بانک جهانی متوسط قیمت هر تن گندم در سال ۲۰۱۹ را برابر با ۲۱۱.۳ دلار اعلام کرد و اعلام کرد: «در سال ۲۰۲۰ هر تن گندم در دنیا با قیمت ۲۲۷.۷ دلار فروخته شد و در سال ۲۰۲۱ قیمت هر تن از این محصول ارزشمند کشاورزی به ۲۸۱.۷ دلار رسید. با تداوم این وضعیت در سال جاری هر تن گندم قیمتی بین ۳۲۰ تا ۳۳۵ دلار خواهد داشت که این قیمت به معنای افزایش تورم در قیمت مواد غذایی و افزایش گرسنگی در جهان خواهد بود.»

به گزارش فایننشال تایمز انتظار می‌رود قیمت گندم در سال جاری با افزایش همراه باشد. این رسانه با اشاره به پیش‌بینی‌های ارائه‌شده توسط وزارت کشاورزی امریکا و کمیسیون اروپا، افزود: «در امریکا خشکسالی باعث شده تا تولید گندم کاهش یابد و در اروپا هم گزارش‌ها از افت ۶ درصدی تولید در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل حکایت دارد. با توجه به این آمارها می‌توان انتظار داشت رشد قیمت گندم به دلیل کمبود عرضه در سال جاری ادامه داشته باشد. مسئله‌ای که می‌تواند تورم قیمت مواد غذایی را بیشتر کند و بر بحران گرسنگی در دنیا و قحطی جهانی اضافه کند.»

گرانی گندم؛ فرصت یا تهدیدی برای ایران؟

طبق اذعان کارشناسان قیمت جهانی گندم به سبب ایجاد هراس از کاهش ظرفیت تولید گندم در اوکراین روبه افزایش است که با استمرار درگیری، افزایش قیمت جهانی غلات ادامه خواهد داشت.

با توجه به کاهش چشمگیر میزان تولید گندم در سال زراعی گذشته، بازرگانی دولتی به عنوان متولی امر برای تامین نیاز کشور و ذخایر استراتژیک حدود ۹ میلیون تن گندم ثبت سفارش کرد که حدود ۷ میلیون تن وارد و توزیع و بخشی در حال حمل از بنادر به داخل کشور است که با این وجود جای هیچ گونه نگرانی در تامین گندم و نان مورد نیاز کشور نیست.

طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی امسال ۲۵۰ هزار هکتار از گندمزارهای کشور به صورت قراردادی زیر کشت رفت که در سال آینده این سطح به ۲ میلیون هکتار افزایش می یابد که این امر کشاورزان را به سبب اطمینان از بازار، خرید با قیمت مناسب و تامین نهاده های به موقع کشاورزی به کشت دلگرم می کند.

این پایان ماجرا نیست چرا در کنار کشت قراردادی عوامل دیگری همچون قیمت گذاری منطقی در شورای اقتصاد و شرایط جوی مناسب می تواند بار دیگر کشور ما را از واردات این محصول استراتژیک بی نیاز کند، کمااینکه طبق اظهارات معاونت امور زراعت و بنیاد ملی گندمکاران در سال آینده اگر اتفاق خاصی در خصوص سیل، تگرگ و طوفان رخ ندهد، نیازی به واردات گندم برای تامین نان و ذخایر استراتژیک نداریم.

براساس گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، عطااله هاشمی رئیس بنیاد ملی گندمکاران با اشاره به بحران اوکراین و اینکه روسیه یکی از کشورهای عمده تولید گندم در دنیاست، گفت: هر اتفاق و ناامنی که در دنیا رخ دهد منجر به افزایش قیمت محصولات استراتژیک می شود، اما به سبب تامین گندم مورد نیاز داخل که بخشی از آن وارد و مابقی روی کشتی در حال تخلیه است، جای هیچ گونه نگرانی نیست. 

با توجه به شرایط جوی و پیش بینی سازمان هواشناسی، خودکفایی گندم در سال زراعی جدید محقق می شود؛ از این رو مسئولان شورای قیمت گذاری با افزایش قیمت جهانی باید اصلاح قیمت خرید تضمینی گندم را در دستور کار قرار دهند چرا که این موضوع در استمرار خودکفایی و بی نیازی از واردات به کشورهای بیگانه تاثیر بسزایی دارد.

جای نگرانی برای ایران وجود ندارد

سید جلیل جلای‌فر عضو هیات رییسه اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه در گفت و گو با ایلنا گفت: ترکیه رتبه اول واردات غلات از جمله گندم، ذرت، جو، سویا، نخود و عدس را از روسیه داشته که در سال گذشته به رقم 9.3 میلیون تن رسید. ایران با 6.6 میلیون تن در رتبه دوم قرار دارد. برخی نگرانی‌ها در مورد ایجاد کمبود مطرح می‌شود. منطقی پشت این نگرانی وجود ندارد. داخل روسیه جنگی نیست و زمین‌های کشاورزی زیر کشت هستند. اوکراین هم با پیشروی‌هایی که وجود دارد احتمالا سقوط کند، روال عادی شده و زمین‌های حاصلخیز این کشور زیر کشت رفته و کمبودی از نظر گندم و نهاده‌های دامی به وجود نخواهد آمد.

جلالی‌فر بیان کرد: اما با توجه به اینکه در 2 تا 3 سال اخیر در پی تغییرات جوی افت تولید در روسیه وجود داشته، با این شرایط عرضه برای کشور ما و تامین داخل کشور از روسیه راحت‌تر خواهد بود. قرار بود که امسال سهمیه‌بندی شود که با این اتفاق دیگر سهمیه‌بندی هم احتمالا وجود نخواهد داشت و ما نزدیک‌ترین کشور هستیم که می‌توانیم از روسیه خرید کنیم چراکه یک سری از کشورهای خریدار در فضای تحریم متقابل با روسیه قرار خواهند گرفت. بنابراین جای نگرانی برای ایران از نظر تامین گندم و نهاده‌های دامی وجود نخواهد داشت.

جلالی فر عضو هیئت مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه در این خصوص تاکید کرد: اگر مدیران هوشمندی داشته باشیم و بتوانیم همگرایی‌های سازمانی در داخل کشور ایجاد کنیم، قطعا می‌توانیم در این بحران حداقل افزایش صادرات 3 میلیارد دلاری داشته باشیم.

مشکلی در بحث گندم و نان نداریم

قاسم پیشه‌ور رئیس نظام‌صنفی کشاورزی گفت: قیمت ۷ هزار و ۵۰۰ تومانی خرید تضمینی نرخ حداقلی است که با افزایش قیمت جهانی، این نرخ در شورای قیمت گذاری باید اصلاح شود تا گندم تولیدی به آن سوی مرزها قاچاق نشود.

تولید گندم به بالای ۱۲ میلیون تن می رسد

علیقلی ایمانی مدیرعامل بنیاد گندمکاران در خصوص گرانی گندم و میزان تأثیر آن بر ایران، اظهار داشت: امسال چین حدود ۶۰ درصد غلات جهان همچون ذرت، برنج و گندم را ذخیره کرده است که به اذعان خودشان برای مدت زمان ۱‌.۵ مواد غذایی ذخیره کردند تا چنانچه دچار جنگ شدند، مشکلی نداشته باشند.

ایمانی بیان کرد: اگر شرایط جنگ مستمر باشد، بر بازار گندم کشور ما هم اثر گذار خواهد بود، اما برای سال زراعی فعلی به سبب تامین کسری مورد نیاز از طریق واردات مشکلی نداریم.

مدیرعامل بنیاد گندمکاران افزود: با توجه به وضعیت سبز مزارع پیش بینی می شود که تولید به ۱۲ میلیون تن برسد که با این وجود نیازی به واردات نداریم.

بنیاد ملی گندمکاران اعلام کرد که برداشت گندم داخل از یک ماه آینده آغاز می شود که امیدواریم در سال زراعی آینده مشکلی در تامین گندم مورد نیاز نداشته باشیم.