چرا کودکان قصه دوست دارند؟

به گزارش شمانیوز و به نقل از سامان رجایی، مدیریت اجرایی مجموعه فروشگاه اینترنتی کتاب کودک و نوجوان عمو کتابی، درست است که داستان گفتن برای کودکان، امروزه به شکل کتاب های کودکانه درآمده است اما قصه و قصه‌گویی تاریخی به قدمت انسان دارد. به زبان اهل منطق بیراه نیست اگر انسان را حیوان قصه‌پرداز بنامیم. به راستی کیست که از داستان لذت نبرد؟ و مگر غیر این است که انسان خود را از طریق زبان باز می شناسد و کار اصلی زبان روایت‌گری (شما بخوانید داستان‌گویی) است؟

در طول تاریخ، قصه جزو لاینفک زندگی انسان بوده است. بشر در عصر کودکی خود بیش از هر زمان داستان پرداز بوده. اسطوره‌ها و افسانه‌های به جامانده از ملل مختلف، به ما نشان می دهد که انسان نخستین چگونه فهم خودش از جهان را در قالب قصه سرو شکل می‌‍داده و این سرسپردگی به قصه بیش از هر دوره دیگر، به عصر پیش از علم برمی‌گردد.

همین وضع درباره کودک انسان هم صدق می‌کند. به عبارت دیگر همه ما به داستان علاقه مندیم اما کودکانِ ما به داستان علاقه‌مندترند. در ادامه درباره اهمیت قصه گویی برای کودکان صحبت میکنیم.

برای کودکان همه‌چیز تازه‌ست. همه‌‌چیز شگفتی‌آور است. چشم و گوش کودکان تشنه فهم جهان است و قصه‌ها گواراترین منبع برای شناخت جهان.

کودکان از طریق قصه‌ها به ادراک خود از جهان و پدیده‌های جهان شکل می دهند. یادگیری برای آنها همه‌چیز است. آنها از طریق قصه هم خود را درک می‌کنند و هم بیرون از خود را. آنها به معنای واقعی کلمه نادانند. آنها سر از روابط علی و معلولی جهان در نمی آورند. برای مثال نمی دانند چرا بهار می‌رود و تابستان می‌آید، چرا شب می‌آید و روز می‌رود، چرا ما و حیوانات در یک محل زندگی نمی‌کنیم؟

یا اینکه مهمتر از آن خود را نمی‌شناسند، احساسات و عواطف خود را نمی‌شناسند برای مثال نمی دانند چه چیز آنها را سرحال آورده یا دقیقا از چه چیزی عصبانی‌اند. آنها حتی گاه احساسات خود را نمی‌شناسند. مثلا نمی دانند آنچه که در حال تجربه‌اش هستند، خشم است یا اندوه؟ حسادت است یا نفرت؟

آنها هم چنین دیگران را هم نمی‌شناسند، نمی دانند آنچه که در صورت مادر خود می‌بینند عصبانیت است یا ناامیدی؟

کودکان جامعه و قوانین اجتماعی را هم به درستی نمی‌شناسند. بنابراین دقیقا نمی‌دانند چه رفتاری از دید اجتماع پذیرفته و مقبول است و چه رفتاری نیست. دست کم دلیل این که چرا فلان رفتار تحسین آدم‌ها را برمی‌انگیزد و رفتاری دیگر، ملامت و سرزنش را، نمی‎‌شناسند. مثلا هر کودکی احتمالا موعد از پوشک ‌گرفته‌شدن از خودش می‌پرسد مگر پوشک‌شدن چه عیبی دارد که نمی‌تواند ادامه پیدا کند؟ یا چه حُسنی در رفتن به دستشویی هست که در پوشک نیست؟

حال کودک وقتی قصه‌ای درباره بچه‌فیلی که وقتی او را از پوشک می‌گیرند، می‌شنود، با همزادپنداری با بچه‌فیل داستان، آن احساس سبکی و خشکی‌ای که از زبان بچه‌فیل بیرون می‌آید را راحت‌تر حس می‌کند و می‌پذیرد یا وقتی می‌شنود و تصاویر کتاب را می‌بیند که خرگوش کوچولو هم مثل او از بعضی چیزها می‌ترسد، بعضی چیزها او را هم سرذوق می‌آورد و بعضی اوقات هم درست مثل خود او اخمهایش در هم می‌رود و همه این حالات هم اسم دارند، مشترک‌بودن آدم‌ها را در داشتن احساسات متوجه می‌شود. بنابراین این‌بار که مامان به سراغ او آمد و ابروهایش در هم گره نخورده بود و به جای آن لبهایش به سمت پایین کش آمده بود، درمی‌یابد که احتمالا مامان هم مثل خود او و خرگوش کوچولوی ناراحت داستان، عصبانی نیست بلکه اندوهگین است.

این درک و دریافت‌ها برای ما تازگی و درنتیجه جذابیت ندارد اما برای کودک هر شناخت تازه مثل یک کشف، بدیع و جذاب است و این شناخت‌ها را چه کسی یا چه چیزی به او می‌دهد؟ قصه‌ها

دلیل علاقه‌مندی کودکان به قصه همین امکان همزاد پنداری با شخصیت‌های داستانی‌ست که برای او لذت کشف خویشتن را به همراه دارد. در گذشته قصه ها سینه به سینه نقل میشد و مادربزرگ ها برای مادرانمان قصه میگفتند و مادرانمان نیز برای ما تا ما روزی برای فرندانمان قصه بگوییم. البته این روزها با در دسترس قرار گرفتن کتاب های کودکانه، والدین میتوانند با خرید کتاب کودک برای رده های سنی مختلف و در موضوعات بسیار زیاد، قصه های زیادی را برای فرزندان خود بخوانند، که آموزه های بسیاری را در قالب داستان به کودک می آموزد.

هیچ‌چیز از چشم تیزبین کودک پنهان نمی‌ماند؛ فقط او برای بیان و فهم آن چیز کلمه ندارد. قصه‌ها به او کلمه می‌دهند و کلمه یعنی «شناخت» که کودک عطش سیری‌ناپذیری نسبت به آن دارد.

چرا کودک شنیدن قصه تکراری را دوست دارد؟

یکی دیگر از پرسش‌هایی که ذهن را به خود مشغول می‌کند این است که چرا کودکان به تکرار مکرر یک قصه علاقه دارند؟ آیا این با ذهن خلاق و جوشنده کودکان تناقض ندارد؟

کودکان شیفته یادگیری‌‎اند و در فرآیند یادگیری کم‌کم متوجه عملکرد خود ذهن هم می‌شوند. آن‌ها در این فرآیند به این توانمندی خود واقف می‌شوند که می‌توانند مطالب را به خاطر بسپارند. این مساله که ما قوه حافظه داریم، برای ما امری بدیهی‌ست اما برای کودک خردسال کشف است. مثل ما بزرگسالان که وقتی با پدیده‌ای بسیارتازه روبه‌رو می‌شویم آن را بارها و بارها می‌آزماییم، کشف این نکته که که ما می توانیم چیزی را فهم کنیم و این فهم از بین نمی رود و بعدا می‌توانیم آن را به خاطر آوریم، برای کودک شگفت‌آور است. علاوه بر این، کودک در هربار یادآوریِ داستان احساس قدرت می‌کند. برخلاف امور دیگر که او سر و ته کار را نمی‌داند، این‌بار او نه‌تنها آخر داستان را می‌داند بلکه حتی به صورت جزئی می‌داند که مثلا خرسی در پاسخ جغد پیر دقیقا چه می‌گوید. این «دانایی» به او که خود را به واسطه «نادانی» در مقایسه با انسان بزرگسال، کوچک و حقیر می‌پندارد، باعث می‌شود که احساس قدرت کند و این قدرت به او لذتی می‌بخشد که شیرینی‌اش غیرقابل توصیف است.

این‌بار که کودکتان هنگام خواب برای هزارمین بار درخواست خواندن یا گفتن قصه‌ای را داشت، خود را به جای او بگذارید و ببینید که چطور او که از صبح، بارها با ندانم‌کاری‌هایش شما را به دردسر یا خنده انداخته، با چشمانی گشاد و خیالی آسوده و چه با قدرت دیالوگ‌های قهرمان همه‌چیزدان داستان را تکرار می‌کند.

ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که خواندن چندباره و چندباره یک کتاب کودک برای کودک در یادگیری او بسیار موثر است. در یک پژوهش که اخیرا انجام شده، ثابت شده است که کودکان اگر سه کلمه را در یک داستان بشنوند و آن داستان را چندبار بخوانند، دوبرابر بیشتر درخاطر آن‌ها می‌ماند تا این که این کلمات را در سه داستان متفاوت بشنوند.

جمع بندی

بنابراین این بار به کتاب هزار بار خوانده‌ شده از‌ هم‌ دررفته کودکتان جوردیگری نگاه کنید و تمرکز خود را از جملات تکراری کتاب، به چشمان پرطراوت کودکتان که مثل دفعه اولی که داستان را برایش خواندید، درخشان است، انتقال دهید. البته با توجه به اینکه این روزها هزینه کتاب ها زیاد شده و این مورد بر روی کتاب های کودکانه نیز موثر بوده، این مورد برای والدین بسیار مفید است زیرا میتوانند با هزینه کمتر همواره کتاب هایی برای فرزندانشان بخوانند که برای او جذابیت دارد. البته در مقاله 4 ترفند برای خرید کتاب کودک با ارزان ترین قیمت، راه هایی برای کاهش هزینه های خرید کتاب برای کودکان بیان شده است که میتواند برای والدین مفید باشد.

این مطلب رپرتاژ بوده و پایگاه خبری شمانیوز صحت و یا عدم صحت مطلب فوق را تایید نمیکند و مسیولیت حقوقی آن هیچ ارتباطی با شمانیوز ندارد.