بازگشت گازوئیل به بازار فیزیکی بورس انرژی ایران

ناترازی انرژی موضوعی است که رفع آن در نگاه نخست، صرفا منوط به افزایش میزان تولید برق است؛ در حالیکه عوامل پدیدآورنده این مسئله که طی سال‌های متمادی در ایران به وجود آمده، ابعاد و دامنه گسترده‌تری دارد. یکی از این ابعاد مسئله کمبود گازوئیل به شمار می‌رود. گازوئیل یکی از پرمصرف‌ترین سوخت‌های مورد نیاز در نیروگاه‌های برق حرارتی است و در شرایط قطعی برق، نیاز به تامین آن بیش از همیشه احساس می‌شود.

در این شرایط، به تازگی سید محمدمهدی سیدی مشاور مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، از هدررفت سالانه ۶ تا ۸ میلیارد دلار از منابع کشور به‌دلیل قاچاق سوخت گزارش داده است. طبق آمار رسمی، روزانه ۲۰ تا ۳۰ میلیون قاچاق سوخت انجام می‌شود که حجم غالب آن را گازوئیل و بنزین تشکیل می‌دهد. فرآیندهای غیرشفاف در توزیع و معاملات حامل‌های انرژی از جمله گازوئیل، یکی از علل اصلی این مسئله ملی ارزیابی می‌شود.

بستری شفاف برای معاملات انرژی؛ علیه قاچاق

بر همین اساس چندی پیش امیرمحمد پرهام‌فر مدیرکل سابق پیشگیری از قاچاق کالا و ارز ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز، در گفت‌وگو با روزنامه فرهیختگان بر این مهم تاکید کرده و گفت: «یکی از معضلات ما در بحث قاچاق عدم‌ شفافیت در گردش اطلاعات است. به این معنا که اگر اطلاعات تجاری مورد‌نیاز به صورت شفاف در گردش باشد و همه دستگاه‌ها از اقدامات هم مطلع بوده و به فرآیندهای یکدیگر دسترسی داشته باشند، در این صورت مبارزه با قاچاق بسیار ساده‌تر می‌شود.» جالب آن است که این است که این هشدار در سال 1398 داده شد اما مسئله قاچاق انرژی تاکنون حل نشده باقی مانده است.

شایان ذکر است،تمامی معاملات انجام شده در رینگ داخلی و بین‎الملل بازار فیزیکی بورس انرژی ایران در سامانه ثامن ثبت می‎گردد و همین امر موجب شفافیت معاملات صورت پذیرفته خواهد شد. همین شفافیت موجب جلوگیری از قاچاق می‌گردد، بنابراین در شرایط کنونی کشور و نیاز صنایع به گازوئیل جهت ادامه فرآیند تولید خود، وجود بازار شفاف و قانونی می‌تواند کمک به‌سزایی به ادامه فعالیت صنایع کند.

با توجه به نیاز صنایع به این محصول، عرضه مستمر و با قیمت مناسب در بورس انرژی ایران باعث شکل گیری یک بازار مطمئن خواهد شد که در نهایت مرجعیت قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی در بورس انرژی ایران را تقویت می‌کند.

گازوئیل از مسیر بورس انرژی به صنایع بازمیگردد

بنابر آمارموجود، ابتدای سال 1394 تا پایان سال 1403بیش از 2 میلیون و 300 هزار تن از فرآورده نفت گاز در رینگ بین‎الملل بازار فیزیکی این بورس مورد معامله قرار گرفت که منجر به خلق ارزشی بیش از یک میلیارد و 132 میلیون دلار گردید. همچنین معاملات فرآورده فوق بیش از 12 میلیون دلار مازاد رقابت را نیز به همراه داشت.

شایان ذکر است، در سال 1403 شرکت پالایش نفت آبادان با مجوز شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، 105 هزار تن گازوئیل را در رینگ بین‎الملل مورد معامله قرار داد که منجر به خلق ارزشی بیش از 64 میلیون دلار گردید. پس از آن به دلیل نیاز کشور به این فرآورده، عرضه آن در بورس انرژی ایران متوقف شد اما شنیده‌ها حاکی از آن است که در روزهای آتی، گازوئیل به بازار فیزیکی بورس انرژی ایران بازخواهد گشت.

با توجه به وجود زیرساخت‌های مناسب در بازار فیزیکی، انجام معاملات در این بازار، سریع‌ترین راه برای دستیابی صنایع به گازوئیل مورد نیاز خود خواهد بود. این اقدام همچنین راهکار موثری برای مقابله با قاچاق گازوئیل تلقی می‌شود.