نقدی بر اظهارنظر عجیب آقای وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم افتتاح نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم افتتاح نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال، اظهاراتی را بیان کرده که با توجه به نقش اثرگذار صدرات وی و تعیین و تبیین سیاست ها و برنامه ریزی ها آینده این وزارتخانه، می تواند موضوع قابل تأملی برای فعالان عرصه رسانه و عموم روزنامه نگاران باشد. عباس صالحی در این بیانات، به دو نکته اشاره داشته است. اول اینکه آقای وزیر که تاکنون در چند اظهارنظر ثابت کرده شیفته رسانه های دیجیتال و فضای مجازی است و دوستدار نشریات کاغذی نیست، گفته است: «رسانه‌های دیجیتال و اتفاقاتی که در فضای سایبری افتاده است، آغازی برای خلق انسان تازه و جهان تازه است.» استفاده از عبارات «خلق انسان تازه و جهان تازه» بسیار عجیب است. خلق انسان تازه! خلق جهان تازه! مطمئنا جناب وزیر معنی کلمه «خلقت» را به خوبی می داند که خاص پروردگار عالم است و در عرف هم فقط می توان آن را برای به وجود آوردن اجسام و اشیای بی جان به کار برد. مانند خلق آثار هنری و... اما «خلق انسان تازه» موضوعی نیست که بتوان حتی آن را مطرح کرد! باور دین، منطق و حتی علم، این است که انسان و عقل خدادادی اوست که همه داشته های مان را از جمه رسانه های مکتوب، شنیداری، دیداری و حتی همین رسانه های دیجتیال را به وجود آورده و گسترش خواهد داد. آدمی مخلوق خداوند است که تنها با بهره گیری از بخش بسیار اندکی از مغز خود می تواند، هرآنچه که در جهان ساخته شده و آنچه آقای وزیر شیفته آن است را به وجود بیاورد و تکامل بخشد. البته جناب صالحی درمورد این بخش از سخنان خود، به بیانات مقام معظم رهبری اشاره و یا استناد کرده اند که فرموده‌اند: «فضای اجتماعی یک دنیای رو به رشد غیرقابل توقف است و آخر ندارد و هر چه انسان در این فضا پیش می‌رود، بازهم ادامه دارد». اما حقیقت این است که بیانات معظم له هیچ دلیلی بر این اظهارنظر عجیب نیست. دومین بیان دور از انتظار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، درخصوص فعالیت نویسندگان، روزنامه نگاران و رسانه های دیجتال است. وی با مقایسه این دو گروه از فعالان رسانه ای، گفته است: «رسانه‌های دیجیتال را به عنوان یک اتفاق در زندگی جدید می‌توان با چند نگاه دید که مواجهه با آن باعث تفاوت می‌شود. رسانه‌های دیجیتال را در سطح فناوری تازه اما موثر می‌توانیم ببینیم، رسانه‌های دیجیتال را در سطح یک انقلاب اجتماعی و شبیه به انقلاب صنعتی و اتفاقات دیگری که در زندگی انسان گذشته رخ داده، می‌توانیم تحلیل کنیم. اما به نظر می‌رسد که رسانه‌های دیجیتال از این دو سطح فراترند و در قالب فناوری‌های تازه و در سطح انقلاب اجتماعی نمی‌توان آن‌ها را مشاهده کرد و شناخت». وی در بخش دیگری از صحبت های خود، اظهار داشته که «فعالان عرصه رسانه‌های دیجیتال اکنون طلایه‌دار فرهنگ کشور هستند. اگر تا چند سال گذشته نویسندگان و روزنامه‌نگاران مکتوب خط نگه‌دار بودند اما امروز فعالان عرصه رسانه‌های دیجیتال پیش‌قراولان فرهنگ و انسانیت جدید هستند. امیدوارم که برای فعالان و مسؤولان عرصه فرهنگ فرصتی فراهم شود که فرصت‌های این حیطه را دریابند.» این بخش از سخنان جناب وزیر، حاکی از آن است که وی از این حقیقت غافل است که در حقیقت این نویسندگان، روزنامه نگاران و فعالان رسانه های مکتوب هستند که فضای رسانه های دیجیتال را به وجود آورده، خوراک و مطلب می دهند و اداره می کنند. علاوه بر این، آنچه که همه از جمله کارشناسان وزارت ارشاد هم بر آن تاکید دارند آن است که فضای مجازی و رسانه های دیجتالی دو بَر و بطن کاملا متفاوت دارند. یکی رسانه هایی است که با مجوز و تایید و تحت نظر مقامات ذیربط اداره می شود و بر اساس تعاریف کلی دین، عرف و قانون جمهوری اسلامی ایران است و دومی آن است که خارج از حیطه نظارت قرار دارد. متاسفانه همه اذعان دارند که بخش دوم از رسانه های دیجتال که عمدتا هم از دیدگاه اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و حتی دینی مشکلات فراوانی را در سطح جامعه به وجود آورده و می آورند، بسیار قدرتمندتر از بخشی است که به قوانین و اصول پایبند است. چنانچه دسترسی به بخش دوم هم به رغم تمام قوانین فیتلرینگ و محدودیت ها، خصوصا برای نوجوانان و جوانان سهل الوصول است به مصداق این حدیث مشهور است که می فرماید: «الْانْسانُ حَریصٌ عَلى‏ ما مُنعَ مِنْهُ» (انسان نسبت به چیزی که از آن منع می‌شود، حریص می شود). ذکر این نکته هم بسیار مهم است که بخش فضای مجازی و رسانه های دیجتالی که خاضع به سیستم و قوانین جمهوری اسلامی، توسط نویسندگان، خبرنگاران، روزنامه نگارانی اداره می شود که خود از فعالان عرصه رسانه های مکتوب هستند. علاوه بر این در حال حاضر پس از گذشت چند دهه حضور رسانه های دیجتال و فضای مجازی در عرصه جهانی، کشورهای پیشرفته در حال حاضر به این باور منطقی و عقلانی رسیده اند که ماندگاری و اثرگذاری دائمی رسانه های مکتوب بیشتر از فضای مجازی و دیجتیالی است. اکنون آنها که سال ها پیش از ما تفکرات آقای صالحی را داشته اند، سیاست بازگشت دوباره به چاپ و کاغذ را پیش گرفته اند. این حقیقت محض است که فضای مجازی و رسانه های دیجیتال به هیچ وجه نمی تواند امانتدار کامل و ماندگار برای آثار باشد. چرا که هرآنچه اکنون به صورت مجازی منتشر می شود، اثرگذاری موقت خواهد داشت و پس از مدتی بسیار کوتاه، این اثر در فضای مجازی از بین خواهد رفت. در حالی که کتاب هایی که چندین دهه و یا حتی چندین قرن از انتشار آنها گذشته، هنوز در دسترس هستند و می توان از آنها بهره کافی گرفت. در فضای خبررسانی و مطبوعات هم همین موضوع صدق پیدا می کند. انتشار یک خبر، مقاله، یادداشت و یا هر چیز دیگر در فضای مجازی تا پیش از درج در رسانه های کاغذی ارزش چندانی ندارد و در واقع این نشریات هستند که به فضای مجازی اعتبار و مصداق می دهند. با فرض اینکه نشریات می توانستند با امکانات موجود خود از جمله خبرنگار، نویسنده، تحلیلگر و... را خود تهیه و منتشر کنند (کما اینکه این امر سال های نه چندان دور رویه معمول نشریات بود). در این صورت کاربرد و اثرگذاری خبرگزاری ها، سایت های خبری و رسانه های دیجیتال چه خواهد بود؟! آنچه در سطور بالا مستدل شد، یقینا رد یا نفی کامل و بی چون و چرای رسانه های دیجیتال و فضای مجازی نیست. به طور حتم در کنار هم قرار گرفتن تمام رسانه ها، از جمله شنیداری، دیداری، کاغذی و مجازی می تواند در خدمت به فرهنگ جامعه و سیاست های دولت و نظام جمهوری اسلامی ایران موفقیت های چشمگیری به وجود بیاورد. اما جور و اجحاف (حتی در کلام) به نویسندگان و روزنامه نگاران رسانه های مکتوب و کاغذی از سوی بالاترین مقام متولی، بسیار برای فعالان این عرصه سخت و گران خواهد بود. خصوصا اینکه جناب وزیر در اظهارنظر خود به عین کلمه فردی (افراد)، یعنی شخصیت «نویسندگان» و «روزنامه نگاران» تأکید داشته است نه «رسانه های مکتوب»!