۲۰۲۰ و کشف واکسن کرونا، آیا بشر باید امیدوار باشد؟

 روزنامه مطرح ال پائیس اسپانیا در گزارشی با تیتر «۲۰۲۰؛ سال علم» به قلم پاتریسیا فرناندز روزنامه نگار اسپانیایی نوشت: روند تحقیقات علمی آنچنان پیچیده است که بسیاری احساس می‌کردند با زندگی عادی مردم ارتباطی ندارد. اما ظهور ویروس کرونا در جهان به یکباره این تصور را تغییر داد.

در سال ۲۰۲۰ هر چند بهترین و بدترین روزهای علم را دیدیم اما در طول تاریخ هرگز واکسنی در این مدت کوتاه به دست نیامده است. واکسنی که در سال ۲۰۲۰ به بزرگترین امید بشر برای پایان دادن به همه گیری وحشتناکی که میلیون‌ها انسان در سراسر این کره خاکی را به کام مرگ کشانده و مردم عادی را مبهوت و متحیر ساخته است.  

سال ۲۰۲۰، ویروس کرونا در حالی جهان را متوقف کرده، توجه مردم از مبارزات سیاسی، مسابقات فوتبال، فیلم‌ها و سریال‌ها و ... را به خود جلب کرد و سازمان جهانی بهداشت در ماه مارس از آن به عنوان همه‌گیری جهانی نام برد که در دوره‌های شیوع قبلی بیماری‌هایی همچون سارس در سال ۲۰۰۲، آنفلوآنزای خوکی در سال ۲۰۰۹، اِبولا در سال ۲۰۱۴ و زیکا در سال ۲۰۱۶ بخت با بشر یار بود و شاهد همه‌گیری کاملی نبودیم.

«کاتالین کاریکو» محقق و بیوشیمیست مجارستانی و معاون ارشد شرکت تولیدی واکسن فایزر- بیونتک که پس از دهه‌ها تلاش، ایده اش در استفاده از فناوری آر ان ای پیامرسان (mRNA) به بار نشسته و زمینه برای کشف واکسن کووید-۱۹ را فراهم کرد، شاید روزی برنده جایزه نوبل شود. کاریکو، روشی را اختراع کرده که استفاده ازفناوری RNA را امکان پذیر می‌کند. این روش جدید نویدبخش استفاده از فناوری RNA نه تنها برای از بین بردن ویروس کرونا بلکه برای مقابله با بسیاری از بیماری‌های دیگر است.

ال پائیس با اشاره به پیوند نزدیک پیشرفت‌های علمی با زندگی عادی مردم نوشت: شهروندانی که همیشه خود را نسبت به مسائل علمی بسیار ناآگاه می‌پنداشتند، هیچ زمانی به اندازه سالی که گذشت اخبار علمی را دنبال نکرده و زندگیشان به علم وابسته نبود. کارل ساگان نویسنده و اخترشناس آمریکایی پیشتر گفت، ما در جامعه ای کاملا وابسته به علم و فناوری زندگی می‌کنیم با این حال تا کنون طوری مدیریت کرده ایم که هیچکس علم و فناوری را نمی‌فهمد.

بنیاد علمی و فناوری اسپانیا (FECYT ا) بر اساس نظرسنجی که در سال ۲۰۱۸ با محوریت درک اجتماعی از علم در این کشور انجام داد، اعلام کرد که اسپانیایی‌ها به رغم اعتماد به علم، آن را درک نمی‌کنند. طبق داده‌های این نظرسنجی حدود نیمی از پاسخ دهندگان سطح اطلاعات علمی خود را پایین یا بسیار پایین دانسته و ۳۰ درصد نیز عدم فهم مسائل علمی را ناشی از علاقه کم یا بسیار کم اعلام کردند.

براساس این گزارش، روند زمانبر، طولانی و پیچیده پروژه‌های علمی چنان که در مورد نتیجه و ثمره تحقیقات دهه‌ها قبلِ کاتالین کاریکو در کشف واکسن در سال ۲۰۲۰ دیدیم، برای مردم عادی که به ارزیابی سیاستمداران در دوره‌های چهار ساله و یا اعلام نظر خود پیرامون میزان موفقیت یک پروژه در قالب انتشار یک توییت عادت کرده اند، موجب دشواری پذیرش علم از سوی مردم عادی شده است.  

از طرفی کاهش بودجه‌های تحقیق و توسعه در اروپا و آمریکا، در اقتصادهای پیشرفته منجر به کاهش تحقیقات علمی و فناورانه، استنادهای اختراعات واکتشافات و انتشارات علمی شده و بر همین اساس توجه عمومی نسبت به این حوزه نیز کاهش یافته است. در حال حاضر در اتحادیه اروپا میلیون‌ها نفر به کرونا مبتلا شده و هزاران نفر هم جان خود را از دست داده‌اند.

در چنین شرایطی، معمولا باید چنین اتفاقی رخ دهد که رهبران کشورها به‌دنبال تقویت هرچه بیشتر شورای تحقیقات علمی اتحادیه اروپا باشند تا محققان با دریافت کمک‌های مالی از این نهاد دولتی بتوانند مطالعات و پژوهش‌های خود را پیرامون ویروس کرونا، مقابله با کووید-‌۱۹ و بازسازی جوامع و اقتصاد کشورها در زمان شیوع و بعد از همه‌گیری کرونا به سرانجام برسانند؛ اما چیزی که محققان دنیا در واقعیت با آن مواجه هستند، کاهش این بودجه‌ها بوده که شوک بزرگی را به بدنه علمی وارد کرده است.

در ادامه این گزارش آمده است: صرف نظر از علاقه مردم به مباحث علمی، کاهش بودجه‌ها، حقوق ناچیز و بی ثباتی حرفه تحقیق و پژوهش آنچه سبب شد تا مدت زمان دستیابی به واکسن برای نخستین بار به رکورد ده ماهه دست یابد، تلاش بی وقفه و توصیف ناپذیر دانشمندانی است که برای ماه‌ها و به صورت شبانه روز خود را سخاوتمندانه و نوع دوستانه وقف این تحقیقات کردند.  

آنچه تا پیش از کووید-۱۹ از طریق رسانه‌ها به جامعه رسیده بود، محصول نهایی علم بود؛ اما آنچه در ماه‌های اخیر مشاهده شده نحوه عملکرد علم است. از طرفی سیاستمداران اغلب برای حل و فصل مشکلات پیچیده و متغیر همچون مبارزه با ویروس کرونا، به دنبال راه حل‌های سریع و اثربخش هستند.

نکته ای که در یکسال اخیر سبب شد تا سبقت گرفتن ویروس هزار چهره کرونا از تحقیقات و نظریه‌های دقیق بارها موجب شرمساری علم شود. همچنین آنچه تا کنون مرسوم بوده اینکه دانشمندان نتایج تحقیقات خود را در مجلات تخصصی منتشر می‌کنند تا توسط دانشمندان دیگر بررسی شوند. روندی که شاید ماه ها به طول بیانجامد اما نباید فراموش کرد که همه‌گیری منتظر نمی‌ماند.

نکته حائز اهمیت اینکه علم یک سرمایه گذاری راهبردی و هوشمندانه است. علم نه برای نجات دادن بشر بلکه برای آماده کردن انسان برای زندگی بهتر است. به لطف علم دیگر آبله، طاعون و یا جذام وجود ندارد و ما در شرف ریشه کن کردن فلج اطفال، هپاتیت و سرخچه هستیم. به لطف علم، ایدز یک بیماری مزمن است و بسیاری از سرطان‌ها قابل درمان هستند.

ویروس کرونا پایان همه‌گیری‌های جهان نیست و بی تردید بیماری‌های جدیدی از راه خواهند رسید. به بیان دیگر کرونا ضربه سختی است اما ضربه نهایی نخواهد بود. مطمئن ترین راهکار برای مقابله با بیماری‌های آینده درک، احترام، دفاع و حمایت مالی از دانشمندان گمنامی چون کاتالین کاریکو است که امروز خود را وقف تحقیقات علمی کرده اند. حال باید دید بشر تا چه اندازه با یاری گرفتن از سلاح علم خود را برای همه‌گیری‌های بعدی آماده کرده و تا چه میزان با تقویت رابطه شهروندان و دانشمندان زمینه برای تصمیم‌گیری های مطمئن تر و به دور از بداهه سیاستمداران را فراهم می‌کند. 

بیشتر بخوانید:

زمان واکسیناسون سراسری کرونا در ایران 

منبع:ایرنا