فرصت های اجتماعی در بحران کرونا + جزئیات

به گزارش خبرنگار شمانیوز به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، اعتماد عمومی میزان یا سطح انتظار عموم برای دریافت پاسخ مثبت از طرف متولیان امور عمومی به خواسته‌هایشان است. اعتماد عمومی که از سرمایه‌های اجتماعی است که وحدت را در سیستم‌های اجتماعی ایجاد و حفظ کرده و اعتماد شهروندان را به نهاد‌ها و سازمان‌هایی که نمایندگان آن‌ها هستند؛ پیوند می‌دهد.  به این طریق مشروعیت و اثربخشی دولت افزایش می‌یابد.

اهمیت اعتماد به مثابه منبع اصلی تولید قدرت نرم

اعتماد یک عامل حیاتی و ضروری برای موفقیت‌های فردی، سازمانی و جهانی است و مثابه منبع اصلی تولید قدرت نرم و موثر در زمینه قدرت سخت ارزیابی می‌شود. اعتماد باعث افزایش نظم، ثبات و قابلیت پیش بینی می‌شود و ساز و کاری است که موجب حفظ یکپارچگی و وحدت روابط اجتماعی در سیستم‌ها می‌شود.

با افول اعتماد عمومی مشارکت عموم مردم در فرآیند‌های سیاسی کاهش خواهد یافت. اگر عامه مردم به نهاد‌های دولتی و افراد منتخب و منصوبذدولتی اعتماد نداشته باشند در اجرای تصمیمات دشوار خصوصا مواردی که مستلزم ایثار و فداکاری است همکاری نخواهند کرد.

در مقابل اگر شهروندان به سازمان‌های خدمات عمومی تابعه و دیگر نهاد‌های سیاسی اطمینان داشته باشند در مواقع سخت به خوبی از آن‌ها پشتیبانی می‌کنند. اعتماد منبع با ارزشی از سرمایه اجتماعی است اگر در حکومتی به میزان زیاد وجود داشته باشند به همان اندازه رشد سیاسی و توسعه سیاسی نیز بیشتر خواهد شد.

 رضا سهرابی، پژوهشگر حوزه علوم اجتماعی در خصوص تاثیر نحوه مواجهه نهاد سیاست با بحران کرونا در اعتماد عمومی اظهار کرد: اگر جامعه عملکرد نهاد سیاست در مقابل بحران کنار موفقیت‌آمیز محسوب کند این امر در بازسازی اعتماد اجتماعی می‌تواند نقش داشته باشد.

او افزود: در غیر این صورت این بحران منجر به کاهش بیشتر اعتماد اجتماعی در سطح جامعه خواهد شد. در بروز بحران‌های جمعی مانند پاندمی کرونا اعتماد اجتماعی می‌تواند باعث ایجاد روحیه و اراده جمعی برای مقابله با بحران کرونا شود، برای نهاد دولتی به منزله یک تسهیل گر مهم اجتماعی در اجرای سیاست گذاری‌ها باشد.

پس از بحران کرونا، انسجام جدید در جامعه به وجود آمده است

در این زمینه علی انتظاری، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است: پس از بحران کرونا انسجام جدید در جامعه ما به وجود آمده و گروه‌هایی مانند بسیج و هیئت مذهبی نقش آفرینی مهمی در ایران داشتند.

او افزود: یک مسئله مهم در اینجا همین نهاد‌های موجود در جامعه ایرانی است، مثل هیئت‌ها و بسیج و... نهاد‌های داوطلبانه‌ای که به عنوان یک ظرفیت عظیم داوطلب مبارزه با این ویروس و رفع بحران در جامعه شدند. این مسئله خیلی قابل تحمل است و نشان می‌دهد که ما سرمایه بسیار غنی داریم که در این موضوع کاملا هویدا شده است.

در عموم تحلیل‌های اجتماعی از بحران کرونا به عنوان یک عامل تقویت کننده نهاد دولت در جوامع بیان شده که همبستگی و نظم اجتماعی را به دلیل اهمیت انسانی آن را افزایش داده است در ایران نیز کارکرد‌های مهمی برای دولت داشته است. به طوری که به زعم کارشناسان در پی تغییرات اجتماعی، سیاسی بی ثباتی‌های اقتصادی در کشور در چند سال اخیر اعتماد اجتماعی روند کاهش پیدا کرده بود، به نظرم این است که بحران کرونا به عنوان یک پدیده اجتماعی توانسته است تغییرات مثبتی در کنش متقابل بین دولت و مردم ایجاد کند.

تا جایی که حتی به گفته دکتر تقی آزاد ارمکی، استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران؛ رابطه مردم با حاکمیت در روز‌های گرایی مثبت و خوب است و وقتی مردم به واسطه مطلع بودن از خبر‌های دیگر کشور‌های جهان عملکرد دولت را نسبت به آنچه در جا‌های دیگر اتفاق می‌افتد مطلوب می‌بینند، اعتماد بیشتری به تلاش مسئولان برای کاهش دغدغه هایشان پیدا می‌کنند.

به ویژه آن که به رغم محدودیت ناشی از تحریم‌ها و امکانات پزشکی، درمانی آزمایشگاهی مان، نظام کارشناسی در حد توانایی به خوبی توانست از پس کار بر بیاید. آن هم در شرایطی که دنیا حتی در شرایط کنونی هم دست از عناد و دشمنی علیه کشورمان بر نداشته است؛ بنابراین شاهدیم که کرونا نه تنها اعتماد عمومی را کاهش نداده بلکه اعتماد عمومی به حاکمیت را بیشتر کرده است و می‌توان گفت این بحران نشان داد که دولت می‌تواند نقش موثری در زندگی مردم داشته باشد.

عملکرد قابل قبولی در نهاد‌های حاکمیتی از وزارت بهداشت گرفته نیرو‌های نظامی و انتظامی را شاهد هستیم. مثلا کاری که ارزشمند انجام داد که در ۴۸ ساعت، بیمارستان ۳۰۰۰ تخت خوابی را ایجاد کرد؛ گفتنی است به نظر می‌رسد کار‌های خیلی شایسته‌ای صورت گرفته که ایجاد امنیت کرد و اعتماد مردم به حاکمیت را ارتقا داد.

ظرفیت‌های اعتمادسازی در بحران کرونا

-به کارگیری تجربه همواره موفق بسیج ملت به کارگیری؛ این بار در عرصه جهاد سلامت که به سرعت برخی کمبود‌های اولیه را مرتفع ساخت.

-صداقت مسئولان مربوط در ارائه آمار مبتلایان و درگذشتگان که موجب تقویت اعتماد مردم شد.

-بهره گیری از جدیدترین دستاورد‌های علمی و تولید و خلاقیت‌های تازه در عرصه پزشکی تا آنجا که موجب تسهیل صاحب‌نظران و مسئولان سازمان‌های بهداشتی جهان شد.

-حضور ایثارگرانه و فداکاری پزشکان، پرستاران و کادر بهداشتی درمانی و خدماتی کشور تا مرز شهادت.

-توانمندی و آمادگی نیرو‌های مسلح اعم از سپاه و ارتش و بسیج و نیروی انتظامی در واکنش به موقع از جمله تدارک هزاران تخت برای بیماران حتی بیش از ظرفیت مورد نیاز.

-همکاری عموم مردم برای حفظ آرامش در جامعه و رعایت حال یکدیگر و وفور نعمت در بازار و فروشگاه‌ها.

-مقایسه کارآمدی و تمایز شیوه‌های مدیریت این بحران در کشور با جوامع و کشور‌های دیگر از سوی مردم.

از همه مهمتر نقش تعیین کننده و هدایتی مقام معظم رهبری است که ناخدای کشتی ایران در هر شرایطی به ویژه در هنگام بحران‌ها و توفان‌ها است.در این ایام حساس ضرورت حضور یکپارچه مردم در صحنه و دمیدن روحیه امید و استقامت و آرامش در جامعه از جمله مواهب وجود مسیحا نفس ایشان است.

مشارکت گسترده اغلب مردم در عمل به دستورالعمل‌های بهداشتی و رعایت قرنطینه به رغم این که بسیاری از آن‌ها به دلیل مشکلات مالی نیاز به ادامه کسب و کارشان داشتند، تعطیل کردن مناسبت‌ها و آیین‌های جمعی در مناسبت‌های مذهبی (اعیاد شعبانیه و ...) و ملی (نوروز و سیزده به در) حضور فعال طیف‌های گسترده‌ای از مردم در کمک رسانی و تهیه ملزومات بهداشتی و تغذیه‌ای ... در مناطق محروم و کمتر برخوردار، روحیه مماسات و همدلی که فراتر از پروتکل‌های دستوری مدیریت بحران و ایثارگرانه از سوی اقشار مختلف دنبال می‌شود، نشان از موج به اعتماد عمومی در جامعه دارد و نشان می‌دهد که عملکرد مجموعه دولت و نهاد‌های مختلف در مدیریت بحران کرونا توانسته است اعتماد عمومی را افزایش دهد.

بخشی از این اعتماد سازی به علت تلاش‌های ایثارگران کادر درمان و مدیریت ستاد بحران کرونا در کشور است و اینکه مسئولان هم ثابت کردند که برای تامین امنیت جانی و سلامت مردم می‌توان به دور از برخی روند‌های بروکراسی بپیچید و دست و پاگیر، البته با مدیریت صحیح خدمت‌رسانی کرد. 

پیشنهاد رسانه‌ای برای تقویت هر چه بیشتر اعتماد عمومی

به نظر می‌رسد با توجه به موارد زیر می‌توان این کارکرد را تقویت کرد و یا به خوبی از آن بهره برد تا هم اعتماد اجتماعی بیشتر تقویت شود و هم عبور از بحران راحت‌تر شود.

۱_ شفافیت و دقت در اطلاع رسانی ستاد کرنا و رسانه ملی در آن بسیار موثر بوده و این رویه به افزایش اعتماد سازی منجر شده است.

۲_ جلوگیری از میدان داری رسانه‌های خارج نشین، تبدیل نوع مواجهه دوگانه که این رسانه‌ها در مورد بحران در جامعه ایران و بحران در کشور‌های غربی دارند، می‌تواند تا حدی ماهیت پلید پیام رسانی آن‌ها را برملا کند.

۳_ آگاه کردن مردم از ابعاد بحران: تعبیر این موضوع و برنامه‌های کارشناسی و تخصصی و جلوگیری از میدان داری و اطلاع رسانی‌های مغشوش و غلط.

۴_ پیشنهاد می‌شود در شبکه‌های گوناگون برای سنین مختلف و اقشار متفاوت ابعاد کارشناسی کرونا بررسی شود که تاکنون به خوبی عمل شده است و شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی را به مرجع معتبری تبدیل کرده است. علت آن هم پخش نظر متفاوت و متناقض تخصصی در این حوزه بوده است.

۵_ تداوم گزارش‌های مردمی از بیمارستان‌ها و محیط اجتماعی و پخش نظر مردم و حتی توصیه‌های مردمی کمک به تقویت رابطه رسانه‌ها و کاربران می‌کند.

۶_ بیان ظریف و دقیق ضعف‌های کارکردی پشتیبانی، حمایتی و راهکار‌های کارشناسی برای مدیریت بهتر.

۷_ برجسته کردن حمایت‌های ملی و دولتی در طول بحران کرونایی و به نمایش درآوردن آن‌ها در قالب تبیین توانایی‌ها و ظرفیت‌های مشارکت مردمی.

۸_ تداوم تبیین تلاش‌های فردی و جمعی و سازمان و تشکل‌های مردمی در کمک رسانی، همراهی و همدلی که تاکنون به خوبی رسانه ملی به آن عمل کرده است.

۹_گزارش از توانمندی پزشکی و بیمارستانی کشور.

۱۰_ گزارش از اختراعات و تلاش‌های متخصصان حوزه پزشکی برای کشف دارو و واکسن کرونا.

۱۱_ بیان نقش برجسته نظام در تقابل با بحران کرونا از زبان کارشناسان منتقد.

۱۲_ نمایش برجستگی اعتماد اجتماعی و جلوه‌های آن در قالب تله فیلم، سریال و مصاحبه و... نمایش تلاش‌های گروه‌های جهادی در نقش‌های موثر در حمایت از توده‌های مردم و خدمات ارائه شده.

۱۳_ تبیین نقش موثر گروه‌های مرجع حوزویان، دانشگاهیان و نخبگان در ایجاد آرامش و همدردی و همدلی.