فلزات غیرآهنی؛ پتانسیل فراموش‌شده معدنی در ایران

«امین صفری»، معاون امور معادن و صنایع معدنی گروه سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات (ومعادن) گفت: از لحاظ میزان ذخایر فلزات غیرآهنی، رگه‌‌‌های چشمگیری از مس، طلا، نیکل و سرب و روی را داریم. در واقع به علت وجود ذخایر مطلوب این مواد معدنی، استخراج و فرآوری آنها برای کشور از اهمیت زیادی برخوردار است. در حوزه تولید کاتد مس و شمش‌‌‌های سرب و روی نیز جزو ۱۰کشور برتر دنیا هستیم؛ بنابراین ایران، هم از نظر میزان ذخایر و هم از نظر استخراج و فرآوری فلزات غیرآهنی در عرصه بین‌الملل دارای مزیت اقتصادی است.

وی ادامه داد: واقعیت این است که به‌‌‌اندازه ذخایری که داریم، آن‌‌‌گونه که بایدوشاید به این فلزات بها داده نمی‌شود. نسبت استخراج به ذخایر در ایران کمتر از میانگین جهانی است. کشور‌‌‌ها معمولا طبق یک برنامه ۲۰ساله، ۵‌درصد از ذخایر معادن را در هر سال استخراج می‌کنند؛ اما در ایران این اتفاق رخ نمی‌‌‌دهد و ۲ تا ۳‌درصد ذخایر را سالانه استخراج می‌‌‌کنیم. این امر به آن معناست که عملیات استخراج با سرعت کمتری پیگیری می‌شود و زمان بیشتری لازم است تا ذخایر اکتشاف‌شده، استخراج و فرآوری شوند. طبیعتا این معضل باعث عقب‌‌‌افتادگی برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های اقتصادی و درآمدی کشور خواهد شد که به نوبه خود می‌‌‌تواند بخش‌‌‌های مختلف کشور را درگیر کند.

معاون توسعه معادن و صنایع معدنی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات با اشاره به اینکه کشور‌‌‌های معدنی دیگر سرمایه‌گذاری‌‌‌های بیشتری در زمینه فلزات غیرآهنی انجام ‌‌‌می‌‌‌دهند، بیان کرد: کشور‌‌‌های دیگر اهمیت بیشتری برای فلزات غیرآهنی قائل هستند. شرکت‌های بزرگ معدنی مانند گلنکور برنامه‌‌‌های مدونی برای اکتشاف، استخراج و فرآوری مواد معدنی دارند و فعالیت‌‌‌های گسترده‌‌‌ای در این حوزه انجام می‌دهند. به‌‌‌عنوان‌‌‌مثال طی سال‌های اخیر اهمیت مس به علت افزایش تولید خودروهای برقی به‌‌‌‌شدت افزایش ‌‌‌یافته که باعث جلب‌‌‌توجه شرکت‌ها و کشور‌‌‌های معدنی به این فلز گران‌بها شده است. بنا بر پیش‌بینی‌‌‌ها به علت افزایش چندبرابری مصرف و تقاضای مس در سال‌های آینده، هم تولید و هم قیمت این فلز افزایش خواهد یافت‌‌‌. سایر فلزات مانند نیکل و روی نیز به همین ترتیب در سال‌های آینده، ارزش بالاتری خواهند داشت و همین امر باعث مهم بودن این فلزات برای شرکت‌های معدنی است. فعالان معدنی ایران نیز باید به دنبال گسترش صنایع این فلزات در کشور باشند. به نظر می‌رسد طی سال‌های اخیر، بخش خصوصی پروژه‌‌‌هایی برای بهبود اکتشاف و استخراج این دست از مواد معدنی آغاز کرده است. اما باید خاطرنشان کرد که هنوز به حد مطلوبِ سرمایه‌گذاری روی فلزات غیرآهنی نرسیده‌‌‌ایم.

امین صفری درباره پتانسیل زیاد ایران در حوزه فلزات غیرآهنی هم گفت: کمربند فلززایی فلزات غیرآهنی از شمال غرب تا جنوب شرق کشور کشیده شده است. به‌‌‌صورت سطحی در این مناطق از ایران اکتشافات کامل صورت ‌‌‌گرفته و پتانسیل معدنی ایران مشخص شده است که از پتانسیل بالای معدنی کشور حکایت دارد. اما حفاری‌‌‌های لازم و عمیق و پروازهای ژئوفیزیکی در فواصل کم انجام نشده و همچنین از روش‌های نوین اکتشافی برای انجام اکتشافات تفصیلی استفاده نشده است. هر ماده معدنی و هر عنصری برای کشف‌‌‌شدن به مدل‌‌‌ها و تجهیزات خاص خود نیاز دارد؛ اما در ایران تنوع زیادی در روش‌های اکتشافی وجود ندارد. بیشتر سرمایه‌گذاری‌‌‌های اکتشافی در حوزه سنگ‌‌‌آهن انجام شده؛ اما در چند سال اخیر توجه‌‌‌ شرکت‌های خصوصی به فلزات غیرآهنی بیشتر شده است. بنابراین اکتشافات سطحی صورت‌‌‌گرفته صرفا پتانسیل زیاد کشور در حوزه فلزات غیرآهنی را نشان می‌دهد.

راهکار چیست؟ تشکیل کنسرسیوم تخصصی

صفری تشکیل کنسرسیوم تخصصی برای فلزات غیرآهنی را از الزامات توسعه صنایع غیرآهنی دانست و عنوان کرد: باید بین مواد معدنی مختلف تمیز قائل شد. به‌‌‌عنوان مثل، سنگ‌‌‌آهن، مس، سرب و روی و طلا از مرحله اکتشاف تا فرآوری به روش‌ها و تجهیزات خاصی نیاز دارند. در نتیجه پیشنهاد من این است که می‌‌‌توان یک‌کنسرسیوم یا شرکت به‌‌‌عنوان متولی فلزات غیرآهنی تشکیل داد. به همین ترتیب باید یک‌متولی مشخص برای سنگ‌‌‌آهن و همچنین متولی جداگانه‌‌‌ای برای زغال‌‌‌سنگ در نظر گرفت. شرکت‌های معدنی سایر کشور‌‌‌ها معمولا به سمت تخصصی‌‌‌شدن گام برمی‌‌‌دارند و هر یک به‌‌‌صورت خاص روی یک‌روش فرآوری یا یک‌کانی خاص تمرکز می‌کنند. اما برخلاف جریان جهانی شرکت‌های ایرانی از تخصصی‌‌‌شدن پرهیز کرده و روی حوزه‌‌‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند. شرکت‌های فولادی در حوزه مس یا سرب و روی سرمایه‌گذاری می‌کنند یا برعکس‌‌‌. این امر باعث می‌شود که تخصص‌‌‌گرایی در زنجیره‌‌‌های ارزش کشور محو ‌شود. حتی شرکت‌های دولتی مانند تهیه و تولید مواد معدنی، ایمیدرو و سازمان انرژی اتمی در بخش اکتشافی خود به‌‌‌صورت تخصصی تفکیک نشده‌‌‌اند.

معاون امور معادن و صنایع معدنی گروه سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات (ومعادن) در پایان بیان کرد: چه در بخش خصوصی و چه در بخش حاکمیتی باید بین مواد معدنی تفاوت قائل شد و از مرحله اکتشاف تا فرآوری، متناسب با علم روز همان ماده معدنی برنامه‌‌‌ریزی و طرح‌‌‌ریزی کرد. می‌‌‌توان با انجام این کار و تشکیل شرکت‌ها و کنسرسیوم‌‌‌های تخصصی، صنایع مربوط به فلزات غیرآهنی را رشد و گسترش داد و از مزیت‌‌‌های اقتصادی آن در کشور بهره‌‌‌مند شد. اگر شرکت‌های مختلف در حوزه‌‌‌های یکدیگر وارد شوند و سرمایه‌گذاری‌‌‌های غیرتخصصی انجام دهند، نتایج ضعیفی را که تا امروز ثبت کرده‌‌‌ایم مجددا تکرار خواهیم کرد.

دنیای اقتصاد