جلوگیری از فرار مغزها با زور

گویا مجلس و دولت، این روز‌ها دست در دست هم داده‌اند به مهر و قرار است همچنان اقدام به سیاست‌گذاری‌های سنجیده و نسنجیده در صفحه ارز و بازار ارز کنند. پس از شگفتی از ارز مسافرتی و کاهش ارز حج تمتع برای زائران، امروز خبر از حذف ارز دانشجویی نیز شنیده می‌شود.

مجلس و دولت این روز‌ها برای حل معضل بازار ارز و به قولی آن گونه که خود می‌گویند، جلوگیری از هدر رفت ذخایر ارزی کشور و سر و سامان دادن به این بازار، هر روز نظریه جدیدی در این باره می‌آورند؛ بدون آنکه حتی یک لحظه به این امر بیندیشند که تصمیمات ایشان چه تأثیری بر بازار و جامعه خواهد داشت.

بنا بر این گزارش، بهانه این روزهای مجلس و دولت برای این‌ گونه طرح‌ها و کارها، سر و سامان دادن به بازار ارز است؛ بازاری که این روز‌ها از دست دولت بیرون آمده و سرآغاز همه رخدادهای گوناگونی است که این بازار را امروز به دلار ۱۹۵۰ تومانی رسانده و همه سیاست‌های اشتباه خود دولت و مجلس بوده است.

زمزمه طرح‌های جدید برای بازار ارز از نزدیک یک ماه پیش با سخنان ارسلان فتحی‌پور برای چند نرخی کردن ارز آغاز شد؛ سیاستی که مشخص نشد، به رغم سودهای کوتاه مدت آن، چرا دیگر ارسلان فتحی‌پور سراغ آن را هم نگرفت؟!

البته پیش از آن، دولت اقدام به اولویت‌بندی ارزهای تخصیصی برای واردات کالا به کشور در قالب گروه‌های ده‌گانه کرده بود که چندی پیش، مشخص شد اساساً به جز دو گروه اول برای دیگر گروه‌ها ارز دولتی در کار نیست.

چندی بعد، سخن از حذف ارز مسافرتی به میان آمد که البته گفتند در حد یک طرح پیشنهادی است و بعد مشخص شد که در نشست غیر علنی هفته قبل مجلس، محمود بهمنی به چشم بر هم زدنی، خبر از حذف ارز مسافرتی داد و قرار شد، تنها به زائران حج تمتع این ارز با نرخ مرجع تعلق بگیرد.

اما دیروز خبر رسید که گویا ارز مرجع به زائران حج تمتع به میزان گذشته هم تعلق نمی‌گیرد و از ۴۰۰ دلار به ۲۰۰ دلار کاهش پیدا کرده است.

همچنین گفته شده که به کودکان زیر دوازده سال هم از این پس ارزی تعلق نخواهد گرفت، ولی امروز خبر از شاهکار این طرح‌ها می‌شود و آن حذف ارز دانشجویی است.

ارسلان فتحی‌پور که این روز‌ها گویا سردمدار این ابتکارات است، در این زمینه می‌گوید: بنا بر مطالعات و بررسی‌ها، به این نتیجه رسیدیم که ارز دانشجویی، جزو ارزهای غیرضروری به شمار می‌آید و باید حذف شود.

وی با اشاره به اینکه هم اکنون دانشگاه‌های بسیار خوبی در کشور هست، گفت: لزومی ندارد که افراد برای ادامه تحصیل به خارج از کشور بروند و از ارز دولتی استفاده کنند.

جالب توجه‌ترین بخش از سخنان فتحی‌پور این نکته است که: در اوضاع کنونی که انواع تهدید‌ها و تحریم‌ها علیه کشورمان اعمال شده، باید این تهدید‌ها و تحریم‌ها را با تدبیر به فرصت تبدیل کنیم، به گونه‌ای که با حذف ارز دانشجویی، جلوی فرار مغز‌ها را از کشور بگیریم و به تولید علم و فن آوری در کشور رونق دهیم.

بر پایه آمار موجود، هم اکنون بیش از بیست هزار دانشجوی متقاضی ارز تحصیلی وجود دارد. نکته‌ای که درباره حذف ارز مسافرتی گفته شد (افزایش تقاضا در بازار)، بی‌گمان درباره ارز دانشجویی بیشتر مصداق پیدا می‌کند؛ افزون بر اینکه باید توجه داشت، ارز مسافرتی سالانه ۱۰۰۰ دلار بود، ولی ارز دانشجویی سالانه ۱۰۰۰۰ دلار.

نکته دوم آنکه ارسلان فتحی‌پور اشاره کرده است که دانشگاه‌های بسیار خوبی در کشور هست؛ بنابراین، پرسش اساسی در اینجاست که اگر کیفیت تحصیل در دانشگاه‌های کشور بسیار مناسب است، دلیل وجود بیست هزار متقاضی تحصیل در خارج از کشور چیست؟

نگاهی به رتبه بندی جهانی دانشگاه‌های کشور، حاکی از آن است که بهترین دانشگاه کشور یعنی دانشگاه تهران، رتبه جهانی ۵۲۸ را دارد، در حالی که بر پایه آمار، بیشترین متقاضی تحصیل در خارج از کشور، مربوط به دانشگاه‌های آمریکا و مالزی است.

نکته سوم، اشاره ارسلان فتحی‌پور برای جلوگیری از فرار مغز‌ها به وسیله حذف ارز تحصیلی است. این سخن خود گویای همه چیز هست و هیچ نیازی به واکاوی عمق فاجعه گفته ارسلان فتحی‌پور نیست. در کشوری که سالانه فرار مغزها به دلایل گوناگون، هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی بسیاری بر کشور تحمیل می‌کند، مجلس و دولت در پی آن هستند که با حذف ارز دانشجویی، فرار مغز‌ها را کاهش دهند!

سیاست‌های دولت و مجلس در راه سازماندهی بازار ارز، به قدری یکباره، بی‌برنامه و در نوع خود شگفت‌انگیز است که بعضاً این‌ گونه توجیهات را نیز به دنبال خود می‌آورد. گویا مسئولان و نمایندگان، خود تا اندازه بسیاری آگاهند که برنامه‌هایشان، پیامدهای منفی اقتصادی و اجتماعی فراوانی به دنبال دارد و با این ‌گونه توجیهات، سعی در مثبت جلوه دادن آن دارند.

از اولویت‌بندی کالاهای وارداتی تا حذف ارز دانشجویی

آیا غافلگیری‌های دولت و مجلس درباره ارز به همین‌جا پایان می‌یابد یا در روزهای آتی نیز خبرهای جالبی در این باره خواهیم شنید؟!