موانع عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان
در مقاطعی در اتحادیه عرب، مساله فلسطین به حدی قداست داشت و مورد احترام ملل عربی بود که مصر را به خاطر حضور در کمپ دیوید و اتخاذ مواضع همسو با رژیم صهیونیستی از اتحادیه عرب اخراج کردند. اما امروز، روند سابق در بین برخی حکام خائن عربی، معکوس شده است و بعضا نیز کسانی از اتحادیه عرب رانده می‌شوند که مواضع همسو با فلسطین دارند!
در مقاطعی در اتحادیه عرب، مساله فلسطین به حدی قداست داشت و مورد احترام ملل عربی بود که مصر را به خاطر حضور در کمپ دیوید و اتخاذ مواضع همسو با رژیم صهیونیستی از اتحادیه عرب اخراج کردند. اما امروز، روند سابق در بین برخی حکام خائن عربی، معکوس شده است و بعضا نیز کسانی از اتحادیه عرب رانده می‌شوند که مواضع همسو با فلسطین دارند!
در هر حال، عادی‌سازی رسمی و علنی‌سازی روابط عربی - اسراییلی، روندی بسیار خطرناک و دارای پیامد است که تبعات آن در گام نخست دامنگیر حکامی خواهد شد که دست دوستی به سوی رژیم صهیونیستی دراز کرده و به ایجاد مناسبات سیاسی، اقتصادی، امنیتی و غیره با این رژیم پرداخته‌اند.
عادی‌سازی روابط برخی دولت‌های عربی با رژیم صهیونیستی در اصل یک پروژه امریکایی - اسراییلی است که مدیریت و هماهنگی بخش‌های مهمی از آن در منطقه به عربستان سعودی سپرده شده است، ضمن اینکه عربستان نیز به عنوان یکی از کشورهای هدف در عادی‌سازی رسمی روابط با رژیم صهیونیستی تعریف شده است. چرا که از نظر امریکا و رژیم صهیونیستی، دربار سعودی با توجه به برخورداری از منابع مالی و توان لابی‌گری و همراه‌سازی کشورهای دیگر که در ابتدای تجاوز به یمن خود را نشان داد، می‌تواند نقش موثری در برداشتن موانع پیش روی روابط دو یا چندجانبه رژیم صهیونیستی با دولت‌های عربی داشته باشد.
عربستان سعودی مهم‌ترین کشور عربی است که در نوبت علنی‌سازی رسمی روابط با رژیم صهیونیستی قرار دارد. جرد کوشنر، داماد و مشاور ارشد ترامپ نیز در روزهای گذشته و همزمان با موافقت مغرب برای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی، در این رابطه بدون اشاره به جزییات بیشتر اظهار داشته است: «روابط اسراییل با عربستان نیز قطعی است.» در اینکه دو طرف سعودی و اسراییلی علاقه‌مند به علنی‌سازی روابط دوجانبه هستند، شکی نیست اما این موضوع برخلاف دیدگاه‌ها و اصرارهایی که در امریکا و رژیم صهیونیستی وجود دارد و به نوعی دنبال این هستند که این رابطه هرچه سریع‌تر رسمیت پیدا کند تا بتوان از آن برای برخی اهداف سیاسی و غیره استفاده کرد، چندان ساده نیست؛ چرا که در دو عرصه بیرونی و داخلی با محدودیت‌ها و موانع جدی مواجه است.
هر کشور عربی برای برقراری رابطه با رژیم صهیونیستی باید از سه مرحله عبور کند: 1- پذیرش و ایجاد روابط امنیتی و سیاسی پنهان؛ 2- پذیرش عادی‌سازی روابط در فضای نخبگانی و تبیین لزوم آن برای جامعه؛ 3- حساسیت‌زدایی اجتماعی و شکستن قبح و زشتی رابطه با رژیم صهیونیستی که مهم‌ترین بخش از فرایندعادی سازی است. مرحله نخست نه‌تنها در مورد عربستان بلکه در ارتباط با برخی دولت‌های دیگر عربی از سال 2000 میلادی به این‌سو تحقق یافته است و این دولت‌ها به اقدام به برقراری مناسبات غیرعلنی و غیررسمی با تل‌آویو کرده‌اند. اما در زمینه تحقق مرحله دوم و مرحله سوم در عربستان ملاحظات جدی وجود دارد. هنوز بخش قابل‌توجهی از مقامات فعلی و سابق و نخبگان سیاسی - امنیتی در عربستان پیرامون توافق با رژیم صهیونیستی ملاحظات و مخالفت‌های جدی دارند.
اینکه به فاصله دو هفته پس از دیدار ناگهانی نتانیاهو و بن‌سلمان، «ترکی الفیصل» از شاهزادگان مطرح سعودی در نشست گفت‌وگوهای منامه و در حضور وزیر خارجه رژیم صهیونیستی به شدت به رژیم صهیونیستی انتقاد می‌کند و آن را قدرت استعمارگر غربی می‌نامد که فلسطینیان را در بازداشتگاه‌های نظامی نگه می‌دارد، صدای مخالف بخشی از نخبگان و مقامات سابق سعودی است که نباید دست‌کم گرفته شود. نمی‌توان به راحتی از کنار سخنان ترکی الفیصل که به مدت ۲۰ سال رییس سازمان اطلاعات سعودی بود، عبور کرد. وی همچنین سفارت ریاض در لندن و واشنگتن را در دست داشت و تاکنون دیدارهای غیررسمی متعددی با صهیونیست‌ها داشته است.
در ارتباط با مرحله سوم که در حقیقت مرحله اصلی هم هست، عربستان سعودی با یک مانع و چالش جدی به نام جامعه و افکار عمومی مواجه است. کما اینکه عربستان که با توجه به قرار داشتن مکه و مدینه در آن از یک شأنیت دینی و تاریخی برخوردار است، کشوری است که حساسیت‌های اجتماعی، اعتقادی و اسلامی در آن به‌ویژه در مناطق شیعه‌نشین نسبت به روابط با رژیم صهیونیستی بسیار بالاست. اهمیت این موضوع به‌اندازه‌ای است که چندی پیش خلیج آنلاین با انتشار گزارشی در رابطه با بحث توافق عربستان و رژیم صهیونیستی، به نقل از یکی از واسطه‌های توافق امارات و رژیم صهیونیستی که از ولیعهد سعودی در مورد دلیل خودداری از عادی‌سازی رسمی روابط با رژیم صهیونیستی سوال کرده بود، از زبان ولیعهد سعودی «بیم از هرج و مرج داخلی» را یکی از ملاحظات جدی وی در زمینه توافق با رژیم صهیونیستی اعلام کرده بود.
در این زمینه حتی نظرسنجی‌های انجام شده نیز چشم‌انداز مثبتی پیش روی عادی‌سازی روابط عربستان و رژیم صهیونیستی نمی‌گذارد. به طوری‌که سمدار بیری، کارشناس امور عربی در آبان ماه با انتشار مقاله‌ای در روزنامه یدیعوت آحارونوت نوشته بود «برخی اطلاعات اسراییلی‌ها را غافلگیر می‌کند چرا که تنها 9 درصد از شهروندان عربستانی با عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی موافق هستند، 3 درصد نیز در این خصوص اظهار بی‌اطلاعی کرده و باقی افراد با این مساله مخالفت کرده‌اند. 60 درصد از شرکت‌کنندگان عربستانی در این نظرسنجی در پاسخ به چرایی این انتخاب خود تأکید کرده‌اند فلسطینیان برای آنها مهم‌تر از رژیم صهیونیستی هستند، همچنین 30 درصد از آنها نیز نسبت به رژیم صهیونیستی اظهار بی‌اعتمادی کرده‌اند و 10 درصد باقی مانده نیز به این سوال پاسخ نداده‌اند». بنابراین با اینکه در سال‌های اخیر جامعه عربستان با تغییرات مهم اجتماعی و اقتصادی و مدنی همراه بوده است، اما این به معنای همراهی جامعه با طرح توافق با رژیم صهیونیستی نیست.
به این موانع و چالش‌ها باید ملاحظات اقتصادی را نیز اضافه کرد؛ به این معنا که دربار سعودی بیم آن را دارد که سازش با تل‌آویو، جایگاه مذهبی عربستان را به عنوان کشوری که مکه و مدینه در آن قرار گرفته و سالانه میلیون‌ها عمره‌گزار و حاجی را به خود جذب می‌کند، به خطر بیندازد و همزمان آثار منفی اقتصادی در پی داشته باشد. این موضوع به‌ویژه در شرایطی که اقتصاد نفتی عربستان به دلیل کاهش شدید قیمت نفت و همه‌گیری کرونا و فساد اقتصادی داخلی با بحران‌های متعددی مواجه است، از اهمیت بالایی برخوردار است.
هزینه سازش عربستان و رژیم صهیونیستی به‌مراتب بالاتر از سایر کشورهای عربی است. با اینکه بن سلمان، ولیعهد سعودی نگاه مثبتی به سازش با رژیم صهیونیستی دارد، اما رهبران و مقامات سابق و فعلی عربستان حتی ملک سلمان به دیدگاه‌های سنتی خود نسبت به فلسطین و رژیم صهیونیستی پایبند هستند. این در حالی است که بحث افکار عمومی و حساسیت‌های موجود در این زمینه در کنار پیامدهای اقتصادی که می‌تواند برای دربار سعودی دارای پیامد شود، امکان پیشبرد عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی و سعودی را ضعیف کرده است.
منبع: روزنامه اعتماد
