آیا پیش‌فروش سکه مسئله ای جدی است؟
آشفتگی بازار سکه و ارز در کنار فرض افزایش ذخایر طلای بانک مرکزی (براساس برخی گزارش‌ها از جمله گزارش شورای جهانی طلا) برخی گمانه‌زنی‌هایی به وجود آورده که ممکن است سیاست‌گذار تصمیم بگیرد بار دیگر تجربه پیش فروش سکه در سال ۹۷ را تکرار کند.
پرونده نرخ سکه در سال ۹۸ با پنج میلیون و ۹۰۰ تومان بسته شد. اما سال جدید با نوسانات جدید همراه شد و نرخ هر سکه بهار آزادی در ابتدای فروردین ماه امسال به پنج میلیون و ۹۰۰ هزار تومان رسید. پس از آن نیز با رشد بیش از ۲۵ درصدی در پایان اردیبهشت ماه روی هفت میلیون و ۴۰۷ هزار تومان ایستاد.
اگر چه سومین ماه بهار با کاهشی چند ده هزار تومانی برای نرخ سکه آغاز شد اما از روزهای پایانی خرداد ماه باز هم روندی افزایشی پیش گرفت تا جایی که در عرض چند روز به هشت میلیون تومان رسید. با گذشت دو هفته از تیرماه وارد کانال ۹ میلیونی شد و کمتر از ۱۰ روز بعد پا به کانال ۱۰ میلیونی و حتی ۱۱میلیون تومانی گذاشت.
به دنبال نوسانات بازار ارز، تا آخرین روز از نخستین ماه تابستان به نظر می‌رسد آشفتگی در بازار سکه ادامه دارد.
ازسوی دیگر براساس گزارش منتشرشده از سوی شورای جهانی طلا، خرید طلا از سوی بانک‌های مرکزی مختلف در جهان در سال ۲۰۱۹، به بالاترین سطح ۵۰ سال گذشته رسیده بوده است.
همزمانی فرض افرایش ذخایر طلای بانک مرکزی ایران به مانند بانک مرکزی دیگر کشورها و آشفتگی این روزهای بازار ارز و سکه برخی را به این گمان رسانده است که ممکن است سیاست‌گذار تصمیم بگیرد بار دیگر تجربه پیش فروش سکه را تکرار کند.
پیش‌فروش سکه چقدر جدی است؟
آخرین تجربه پیش‌فروش سکه به سال ۱۳۹۷ برمی‌گردد که پس از روند افزایشی نرخ سکه در بازار، مسئولان بانک مرکزی، با این استدلال که پیش‌فروش سکه می‌تواند باعث تعادل بخشی به بازار شده و حباب نرخ سکه را بترکاند، طرح پیش‌فروش سکه را اعمال کردند که البته از نگاه خیلی از کارشناسان، تجربه موفقی هم نبود و نه تنها موجب تعادل در بازار نشد بلکه رانت عظیمی برای تعدادی از خریداران کلان ایجاد کرد؛ همین عامل در کنار افزایش نرخ ارز به ویژه دلار امریکا و همچنین دورنمای شروع تحریم‌های امریکا علیه ایران، باعث شد تا سکه هر روز گران‌تر شود.
با این که آخرین تجربه پیش‌فروش سکه به نظر موفقیت آمیز نمی‌رسد اما باز هم برخی بر این باورند که اگر درحال‌حاضر بانک مرکزی بار دیگر دست به پیش فروش بزند، هم می‌تواند مسکنی برای بازار فراهم کند و هم به واسطه آن بخشی از کسری بودجه دولت جبران شود.
اما آیا بانک‌مرکزی اکنون امکان پیش‌فروش دارد؟ و حتی اگر این امکان را داشته باشد ممکن است که چنین تصمیمی اتحاذ کند؟ اساسا ایده پیش‌فروش سکه در شرایط فعلی چقدر می‌تواند جدی باشد؟
در صورت پیش‌فروش بانک مرکزی متضرر خواهد شد
آیت محمدولی، رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران، در پاسخ به سوال تجارت‌نیوز در این باره می‌گوید: پیش فروش می‌تواند یکی از راهکارها باشد اما راهکار اصلی نیست. پیش‌فروش به مدیریت بسیار دقیقی نیاز دارد چون یکباره اتفاق نمی‌افتد و در کنار آن، نیاز طبیعی بازار همچنان ادامه خواهد داشت. لذا پیش‌فروش نمی‌تواند راه اصلی باشد. پیش‌فروش مقطعی است و اگر بخواهد رخ بدهد باید مدیریت شود تا پس از بسته شدن پرونده پیش‌فروش بار دیگر وضعیت نوسانات افزایشی نباشد. در اصل فقط یک مسکن برای بازار است و می‌تواند آرامش مقطعی ایجاد کند.
او می‌افزاید: بعید می‌دانم بانک مرکزی با وضعیت فعلی نرخ سکه و نوسانات موجود چنین تصمیمی بگیرد زیرا اگر همین روند ادامه داشته باشد در صورت پیش‌فروش بانک مرکزی متضرر خواهدشد.
محمد ولی ادامه می‌دهد: در سال‌های گذشته یکی؛ دوبار این اتفاق افتاده که سکه پیش فروش یا حراج شود اما وقتی به تاریخ سررسید رسیده رفتارها در عمل به تعهدات درست نبوده و بازار با التهاب مواجه شده است. در سال ۹۹ نوسانات بازار ارز و البته تاثیر شیوع کرونا مهم‌ترین علل افزایش نرخ سکه بوده البته اونس جهانی و افزایش تقاضاهای بعضا بی‌مورد هم مزید بر علت آن شد. اکنون مسئولان ما سعی دارند که بازار سکه را کنترل کنند اما گاهی وضعیت آن طور که می‌خواهند پیش نمی‌رود.
به عقیده رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران، بهتر است که بانک مرکزی به جای پیش فروش برای ایجاد تعادل مقطعی و موقت، مدیریت و ساماندهی بهتری را، در کنار کنترل عرضه و تقاضا، در تمام قسمت‌های بازار سکه صورت دهد.
تجارب ناموفق پیش‌فروش سکه در آشفتگی ارزی
میثم رادپور، کارشناس اقتصادی نیز در پاسخ به سوال تجارت‌نیوز مبنی بر احتمال پیش‌فروش سکه می‌گوید: ما سابقه پیش‌فروش داریم و تجاربمان از این جریان هیچ وقت خوب نبوده است. گاه بانک مرکزی در هر مرحله چند ده تن سکه را به این شکل فروخته و درآخر هم فایده‌ای برایش نداشته است. بازار طلا بازار بزرگی نیست. اگر بخواهد حتی ۵۰۰ میلیون دلار سکه بفروشد کل خزانه طلا بانک مرکزی را باید ضرب در شش واحد کنید و دست آخر هم آن را خالی کنید، در حالی که در سامانه نیما خیلی راحت در عرض یکی، دو ماه چند میلیارد دلار جابه‌جا می‌شود. بازار طلا و سکه حریف مهار بازار ارز نخواهد شد. بنابراین به نظر من پیش فروش نخواهد کرد.
او ادامه می‌دهد: هر بار که پیش‌فروش سکه اتفاق افتاده در دوران افزایش نرخ دلار بوده و باعث شده خزانه بانک مرکزی از مقدار طلایی که در دست دارد خالی شود. ذخایر طلای بانک مرکزی در بهترین حالت ۱۰۰ تن است و این ۱۰۰ تن در صورت پیش‌فروش در چشم به هم زدنی فروش می‌رود.
رادپور اضافه می‌کند: کنترل بازار ارز از طریق پیش‌فروش سکه اصلا کار صحیحی نیست چون قبلا هم آن را تجربه کردیم و دیدیم که عملا معدوم است. بانک مرکزی دست به چنین ریسکی نمی‌زند همانطور که به این نتیجه رسیده که تزریق ارز به بازار را قطع کند. او اکنون دیگر توانایی مداخله در بازار را ندارد چون بانک مرکزی سابق نیست.
سوال این است که با تمام این تفاسیر و تجارب تلخ گذشته بانک مرکزی از پیش‌فروش سکه، باز هم ممکن است دست به اتخاذ این طرح بزند؟
